لەم هەفتەیەدا بانکی ناوەندی پێنج رۆژ فرۆشی دۆلاری هەبووە و بە تێکڕا زیاتر لە یەک ملیار و ٣٠٩ ملیۆن دۆلاری بە نرخی فەرمی بە بانک و بازرگانەکان فرۆشراوە، بەراورد بە هەفتەی رابردوودا رێژەکە زیادی کردووە.

دوای هێرشە مووشەکییەکەی ئێران بۆ سەر ئیسرائیل، نرخی نەوت بەشێوەیەکی بەرچاو رووی لە بەرزبوونەوە کرد، لە ئێستاشدا نرخی ئەو زێڕە رەشە ناجێگیرە و رۆژانە گۆڕانی نرخەکەی لەنێوان دوو بۆ سێ دۆلاردایە.

یەدەگی زێڕی عێراق لە ماوەی دوومانگی رابردوودا چوار تۆن زیادی کردووە و لە ئێستادا یەدەگی زێڕی عێراق گەیشتووەتە زیاتر لە ١٥٢ تۆن.

وەزارەتی دارایی عێراق رایگەیاند، تەواوی مووچەی مانگی نۆی هەرێمیان ناردووە، بەڵام هەرێم داوای ٢٥٠ ملیار دیناری زیادە دەکات.

وەزارەتی بازرگانیی عێراق رایگەیاند، لە دوو هەفتەی داهاتوودا سێ بازاڕی ناوەندی لە بەغدا دەکرێنەوە و نرخی خۆراک و شتومەکەکان تیایاندا ٢٠٪ کەمترە بەراورد بە نرخی بازاڕ بەتایبەت نرخی مریشک و گۆشتی سوور و ماسی.

نوێنەری مامۆستایانی گرێبەست بە ئێن ئاڕ تی راگەیاند، بڕیار بوو چوارشەممە مووچە وەربگرن، بەڵام تائێستا مووچەیان وەرنەگرتووە.

دوای هێرشە مووشەکییەکەی ئێران بۆ سەر ئیسرائیل، نرخی نەوت بەشێوەیەکی بەرچاو رووی لە بەرزبوونەوە کرد، لە ئێستاشدا نرخی ئەو زێڕە رەشە ناجێگیرە و رۆژانە گۆڕانی نرخەکەی لەنێوان دوو بۆ سێ دۆلاردایە.

کۆمپانیای تۆتاڵ ئێنەرجیزی فەرەنسی بۆ بەرهەمهێنانی نەوت و غاز ئامانجی بەرهەمهێنانی ئەو دوو بەرهەمە سروشتییەی بۆ ٣٪ـی ساڵانە بەرزکردەوە و رایگەیاند، زیادکردنی بەرهەم تا ساڵی ٢٠٢٨ بەردەوام دەبێت.

بانکی ناوەندیی عێراق بۆ ئەمڕۆ بە تێكڕا زیاتر لە ٢٦٢ ملیۆن دۆلاری بە شێوەی کاش و حەواڵەی دەرەکی فرۆشتووە و لە ئێستادا لە بازاڕەکانی هەرێم ١٠٠ دۆلار بە ١٥٣ هەزار و ٢٥٠ دینار مامەڵەی پێوە دەکرێت.

وەزارەتی دارایی عێراق بە ئێن ئاڕ تی راگەیاند، بە زیادەوە مووچەی مانگی نۆمان ناردووە بۆ هەرێم. چاوگێکیش دەڵێت، حکومەتی کاربەڕێکەر داوای پارەی زیاتری لە بەغدا کردووە بۆ مووچەی مانگی نۆ.

دوای هێرشە مووشەکییەکەی ئێران بۆ سەر ئیسرائیل، نرخی نەوت بەشێوەیەکی بەرچاو رووی لە بەرزبوونەوە کرد، لە ئێستاشدا نرخی ئەو زێڕە رەشە ناجێگیرە و رۆژانە گۆڕانی نرخەکەی لەنێوان دوو بۆ سێ دۆلاردایە.

ئەنجومەنی زێڕی جیهانی رایگەیاند، لە مانگی رابردوودا یەدەگی زێڕی عێراق زیاتر لە ١٥٢ تۆن بووە و لە ریزبەندی ٢٩ـیەمین وڵاتانی جیهان بووە کە خاوەنی زۆرترین یەدەگی زێڕن.

بەگوێرەی زانیارییەکانی ئێن ئاڕ تی، ئەمڕۆش بەشێک لە خانەنشینانی هێزەکانی ٧٠ و ٨٠ مووچەیان وەرنەگرتووە و پێیان وتراوە ئەمڕۆ پارە لە بانکدا نەماوە و مووچە وەرناگرن.

ماوەی چەند رۆژێکە نرخی دۆلار بەرامبەر بە دیناری عێراقی بەشێوەیەکی بەرچاو رووی لە بەرزبوونەوە کردووە و لە چەند رۆژی رابردووشدا نرخەکەی گەیشتە خانەی ١٥٤ هەزار و ١٥٥ هەزار دینار، بەڵام لە ئێوارەی دوێنێوە نرخەکەی بۆ خانەی ١٥٣ هەزار دینار دابەزیوە.

بانکی ناوەندی روسیا رایگەیاند، لە مانگی رابردوودا یەدەگی زێری وڵاتەکە ٥.٨٪ زیادی کردووە کە بە ١٩٩.٨ ملیار دۆلار مەزەندە دەکرێت و وڵاتەکەی خاوەنی پێنجەم بەهێزترین یەدەگی زێڕە لە جیهاندا.

دوای هێرشە مووشەکییەکەی ئێران بۆ سەر ئیسرائیل، نرخی نەوت بەشێوەیەکی بەرچاو رووی لە بەرزبوونەوە کرد، لە ئێستاشدا نرخی ئەو زێڕە رەشە لە بەرزیدا ماوەتەوە و بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت بە ٧٩ دۆلار و ٦٧ سەنت مامەڵەی پێوە دەکرێت.

چاوگێک لە وەزارەتی دارایی عێراق بە ئێن ئاڕ تی راگەیاند، ئێوارەی ئەمڕۆ بڕی ٣٣٠ ملیار دیناریان خستووەتە سەر هەژماری بانکیی وەزارەتی دارایی حکومەتی کاربەڕێکەری هەرێم.

چاوگێک لە رێکخراوی ئۆپیک بە ئاژانسی رۆیتەرزی راگەیاند، رێکخراوەکە ساڵانێکە کاردەکات بۆ هاوسەنگ راگرتنی نرخی نەوت و ئەگەر هەناردەکردنی نەوتی ئێران یان هەر وڵاتێکی دیکەش بوەستێت دەتوانن قەرەبووی بکەنەوە.

کارگێڕیی زانیاریی وزەی ئەمریکا رایگەیاند، لە ماوەی حەوت مانگی ئەمساڵدا، عێراق زیاتر لە ٥٤ ملیۆن بەرمیل نەوتی خاوی رەوانەی ئەمریكا كردووە.

بەپێی زانیارییەکانی ئێن ئاڕ تی، سبەینێ هاوکاری هاوپەیمانان بۆ مانگی نۆ بەسەر چەند لیوایەکدا دابەشدەکرێت.

ماوەی چەند رۆژێکە نرخی دۆلار بەرامبەر بە دیناری عێراقی بەشێوەیەکی بەرچاو رووی لە بەرزبوونەوە کردووە و لە ئێستاشدا لە خانەی ١٥٤ هەزار و ١٥٥ هەزار دیناردا مەمەڵەی پێوەدەکرێت.

سبەینێ دابەشكردنی مووچەی مانگی هەشتی مووچەخۆرانی هەرێم كۆتایی دێت، چاوەڕوان دەکرێت دوای دابەشكردنی مووچەی مانگی هەشت، دەست بە دابەشكردنی مووچەی مانگی نۆ بكرێت.

دوای هێرشە مووشەکییەکەی ئێران بۆ سەر ئیسرائیل، نرخی نەوت بەشێوەیەکی بەرچاو رووی لە بەرزبوونەوە کرد، لە ئێستاشدا نرخی ئەو زێڕە رەشە لە بەرزیدا ماوەتەوە و بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت بە ٧٧ دۆلار و ٧٩ سەنت مامەڵەی پێوە دەکرێت.

بانکی ناوەندی عێراق رایگەیاند، هیچ تۆمارێکی "هەژماری من" لە بانکەکەیان نەکراوەتەوە، دەشڵێت دەبێت موچەی موچەخۆرانی هەرێم لەو بانکانەوە بەبانکیبکرێت کە سەر بە حکومەتی عێراقن.

وەزارەتی دارایی عێراق بە ئێن ئاڕ تی راگەیاند، بڕیاری خەرجکردنی ٣٣٠ ملیاری تەواوکاریی مووچەی مانگی نۆی هێزە ئەمنییەکانی هەرێمیان داوە.

لە ئێستادا لە بازاڕی دراوەکانی هەرێم ١٠٠ دۆلار بە ١٥٤ هەزار و ٤٥٠ دینار مامەڵەی پێوە دەکرێت، بەراورد بە کاتی داخستنی بازاڕ لە دوێنێدا ٣٠٠ دینار لە نرخەکەی بەرز بووەتەوە.

دوای هێرشە مووشەکییەکەی ئێران بۆ سەر ئیسرائیل، نرخی نەوت بەشێوەیەکی بەرچاو رووی لە بەرزبوونەوە کرد، لە ئێستاشدا نرخی ئەو زێڕە رەشە لە بەرزیدا ماوەتەوە و بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت بە ٧٨ دۆلار مامەڵەی پێوە دەکرێت.

چاوگێک لە ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق بە ئێن ئاڕ تی راگەیاند، وەزارەتی دارایی لەم هەفتەیەدا رێکارەکانی وردبینی لە لیستی مووچەی مانگی نۆی مووچەخۆرانی هەرێم تەواو دەکات و پارەی تەواوی مووچەی مانگی نۆ رەوانەی هەرێم دەکەن.

دوای هێرشە مووشەکییەکەی ئێران بۆ سەر ئیسرائیل، نرخی نەوت بەشێوەیەکی بەرچاو رووی لە بەرزبوونەوە کرد، لە ئێستاشدا نرخی ئەو زێڕە رەشە تا دێت بەرز دەبێتەوە بەراورد بە دوێنێ نرخی یەک بەرمیل نەوتی خاوی برێنت زیاتر لە سێ دۆلار بەرز بووەتەوە و بەرمیلێک بە ٧٨ دۆلار مامەڵەی پێوە دەکرێت.

لەم هەفتەیەدا بانکی ناوەندی چوار رۆژ فرۆشی دۆلاری هەبووە و بە تێکڕا زیاتر لە یەک ملیار و ٣٦ ملیۆن دۆلاری فرۆشتووە، بەراورد بە هەفتەی رابردوو رێژەکە کەمی کردووە.

ئەمڕۆ خانەنشینان لە دۆخێکی سەختدا مووچەی مانگی هەشتیان وەرگرت و بەگوێرەی زانیارییەکان لە هەڵەبجە کێشە بۆ دابەشکردنی مووچەی خانەنشینی هێزەکانی ٧٠ و ٨٠ دروست بووە.

دوای هێرشە مووشەکییەکەی ئێران بۆ سەر ئیسرائیل، نرخی نەوت بەشێوەیەکی بەرچاو رووی لە بەرزبوونەوە کرد، لە ئێستاشدا نرخی ئەو زێڕە رەشە تا دێت بەرز دەبێتەوە بەراورد بە دوێنێ نرخی یەک بەرمیل نەوتی خاوی برێنت دوو دۆلار و ٧٩ سەنت بەرز بووەتەوە و بەرمیلێک بە ٧٧ دۆلار و ٥٢ سەنت مامەڵەی پێوە دەکرێت.

دوای فشارەکان حکومەتى کاربەڕێکەر خشتەى مووچەى مانگی هەشتى بڵاوکردەوە، وەک پێشتر ئێن ئاڕ تى ئاشکرایکرد، وەزارەتی دارایی عێراق بە ئێن ئاڕ تی راگەیاند کە دوو هەفتە لەمەوبەر پارەی مووچەیان رەوانەی هەرێم کردووە و پارەی تەواوکاریی مووچەی شەش مانگی رابردووشیان بۆ هەرێم ناردووە.

بانکی نێودەوڵەتی رایگەیاند، عێراق گۆڕانکارییەکی گەورە بەخۆیەوە بینیوە لە باشترکردنی ژینگەی بازرگانی و خزمەتگوزارییە گشتییەکان، ئەمەش وایکردووە لەسەر ئاستی جیهانی بتوانێت ڕکابەری بکات.

پارێزگاری بانکی ناوەندی رایگەیاند، بۆ یەکەمجار و بەگوێرەی میکانیزمێکی نوێ لەمەودوا حەواڵەی دەرەکی لە عێراقەوە بۆ بانکەکانی تورکیا لەبری دۆلار بە دراوی یۆرۆ ئەنجام دەدرێت. دەشڵێت، "ئەم هەنگاوە پڕۆسەی حەواڵە بۆ بانکەکانی تورکیا خێراتر و ئاسانتر دەکات".

چاوگێک لە وەزارەتی دارایی عێراق بە ئێن ئاڕ تی راگەیاند، دوو هەفتە پێش ئێستا پارەی مووچەیان رەوانەی هەرێم کردووە. بە گوێرەی زانیارییەکانیش، دواخستنی دابەشکردنی مووچە لەلایەن بنەماڵەی بارزانی و تاڵەبانییەوە بە ئەنقەست بووە.

نرخی زێڕ لە بازاڕەکانی هەرێم دابەزینی بەخۆیەوە بینیوە و بەروارد بە دوێنێ، نرخی هەر مسقاڵێک نزیکەی پێنج هەزار دینار دابەزیوە.

وەزارەتی بەرگریی رووسیا رایگەیاند،شەوی رابردوو لە چەند ناوچەیەکی جیاواز توانیویانە ١١٣ فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی ئۆکرانیا تێکبشکێنن.

دوای هێرشە مووشەکییەکەی ئێران بۆ سەر ئیسرائیل، نرخی نەوت بەشێوەیەکی بەرچاو رووی لە بەرزبوونەوە کرد، لە ئێستاشدا نرخی ئەو زێڕە رەشە تا رادەیەک بە جێگیری ماوەتەوە و بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت بە ٧٤ دۆلار و ٧٣ سەنت مامەڵەی پێوە دەکرێت، ئەوەش بەراورد بە پێش ئەنجامدانی هێرشەکە، سێ دۆلار لە نرخەکەی بەرز بووەتەوە.

وەزارەتی دارایی هەرێم رایگەیاند، رۆژی هەینی دەست بە دابەشکردنی مووچەی مانگی ئاب دەکەن و هەفتەی داهاتووش مووچەی مانگی ئەیلول دابەش دەکەن. ئەوەش دوای ئەوەی دوێنێ سەرۆکی فراکسیۆنی نەوەی نوێ لە زاری سودانییەوە رایگەیاند کە لەم دوو رۆژەدا موچە دەدرێت.

ئاژانسی رۆیتەرز لە زاری دوو چاوگی نێو رێکخراوی ئۆپیک پڵەسەوە بڵاوی کردەوە، رێکخراوەکە دەیەوێت بەردەوام بێت لە سیاسەتی کەمکردنەوەی بەرهەمهێنانی نەوت تا کۆتایی ئەمساڵ.

لە ئێستادا لە بازاڕی دراوەکانی هەرێم ١٠٠ دۆلار بە ١٥٤ هەزار و ٢٥٠ دینار مامەڵەی پێوە دەکرێت، بەراورد بە چەند کاتژمێری رابردوو نرخەکەی بەرزتر بووەتەوە.

لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق رایگەیاند، سەرەتای مانگی داهاتوو دەست بە گفتوگۆ دەکەن لەسەر خشتەكانی بودجەی ساڵی ٢٠٢٥. ئەندامێکی لیژنەکەش دەڵێت، "مووچەی مووچەخۆران تا کۆتایی ئەمساڵ زامن کراوە".

وەزیری دارایی عێراق رایگەیاند، تەواوی مووچەی مانگی هەشتیان بۆ هەرێم نارد و مووچەی مانگی نۆش دەنێرن.

لە ئێستادا نرخی دۆلار لە بازاڕەکانی عێراق و هەرێم بەشێوەیەکی بەرچاو بەرزبووەتەوە و ١٠٠ دۆلار لە سەروو ١٥٣ هەزار دینارەوە مامەڵەی پێوەدەکرێت.

بەهۆی گرژییەکانی دوێنێی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست نرخی نەوت بەشێوەیەکی بەرچاو رووی لە بەرزبوونەوە کردووە و لە ئێستاشدا بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت بە ٧٤ دۆلار و ٨٤ سەنت مامەڵەی پێوە دەکرێت، بەراورد بە دوێنێ سێ دۆلار لە نرخەکەی بەرز بووەتەوە.

شارەزایەکی بواری ئاڵوگۆڕی دراوەکان بە ئێن ئاڕ تی راگەیاند، ئەو بەرزبوونەوەیەی نرخی دۆلار کە لە ئێستادا و لە چەند شوێنێک روویداوە فەرمی نییە و هیچ هۆکارێک نییە کە نرخی ١٠٠ دۆلار بگاتە ١٥٦ هەزار دینار.

کۆمپانیای نەوتی نیشتیمانی لە کۆریای باشوور رایگەیاند، لە مانگی ئابی رابردوودا نزیکەی نۆ ملیۆن بەرمیل نەوت لە عێراقەوە هەناردە کراوە و بەوەش بووە بە پێنجەم گەورەترین هەناردەکاری نەوت بۆ کۆریای باشوور.

بانکی ناوەندی لە فرۆشتنی ئەمڕۆدا زیاتر لە ٢٥٠ ملیۆن دۆلاری خستووەتە بازاڕەوە و لە بازاڕەکانی هەرێم ١٠٠ دۆلار بە ١٥٢ هەزار دینار مامەڵەی پێوە دەکرێت.

بەهۆی ئەو گرژیانەی لەماوەی رابردوودا لیبیای گرتەوە و ئێستاش رۆژهەڵاتی ناوەڕاستی گرتووەتەوە، ماوەی چەند رۆژێکە نرخی نەوت بەردەوامە لە دابەزین و لە ئێستاشدا بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت بە ٧١ دۆلار و ٧٩ سەنت مامەڵەی پێوە دەکرێت.

دوای ئەوەی ئەمڕۆ لە بازاڕی دراوەکانی هەرێم نرخی ١٠٠ دۆلار بۆ ١٥١ هەزار و ٨٥٠ دینار بەرز بووەوە، لە ئێستادا نرخەکەی رووی لە دابەزین کردووە.

نرخی زێڕ لە بازاڕەکانی هەرێم لە بەرزترین ئاستیدایە و لە ئێستادا مسقاڵێک لەو کانزا زەردە بەراورد بە هەفتەی رابردوو، زیاتر لە ١٠ هەزار دینار لە نرخەکەی بەرز بووەتەوە.

بەهۆی ئەو گرژیانەی لەماوەی رابردوودا لیبیای گرتەوە و ئێستاش رۆژهەڵاتی ناوەڕاستی گرتووەتەوە، ماوەی چەند رۆژێکە نرخی نەوت بەردەوامە لە دابەزین و لە ئێستاشدا بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت بە ٧٢ دۆلار و ٣٥ سەنت مامەڵەی پێوە دەکرێت.

چاوگێکی ئاگادار بە ئێن ئاڕ تی راگەیاند، گومان دەکرێت ئەو پارەی بۆ مووچەی مانگی هەشت نێدراوە، بۆ مەبەستی دیکە خەرج کرابێت. ئەندامێکی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراقیش رایگەیاند، چارەسەرنەکردنی کێشەکانی لیستی مووچە کێشەی دیکە دروست دەکات.

کارگێڕیی زانیاریی وزەی ئەمریکا رایگەیاند، لە ماوەی هەفتەی رابردوودا بە تێکڕا زیاتر لە پێنج ملیۆن بەرمیل نەوت لە رۆژێکدا هەناردەی ئەمریکا کراوە و هەناردەی نەوتی عێراقیش بۆ وڵاتەکە زیادی کردووە.

فرۆشی ئەمڕۆ بانکی ناوەندی زیاتر لە ٢٥٨ ملیۆن دۆلار بووە و لە ئێستاشدا لە بازاڕی دراوەکانی هەرێم ١٠٠ دۆلار بە ١٥١ هەزار و ٦٥٠ دینار مامەڵەی پێوە دەکرێت.

سەرەڕای ئەوەی حکومەتی کاربەڕێکەر داهاتی ناوخۆ و زیاتر لە ترلیۆنێک دیناری بەغدای لەبەردەستدایە، بەڵام هێشتا لیستی مووچەی مانگی هەشتی مووچەخۆرانی رانەگەیاندووە.

ماوەی چەند رۆژێکە نرخی نەوت بەردەوامە لە دابەزین و لە ئێستاشدا بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت بە ٧١ دۆلار و ٩٨ سەنت مامەڵەی پێوە دەکرێت، بەراورد بە دوێنێ نرخەکەی لە نزمیدا جێگیرە.

پێشهاتە سیاسیی و ئەمنییەکان بەهای دۆلاری لە بەرزیدا هێشتووەتەوە، حکومەتی عێراقیش بۆ بەرزکردنەوەى بەهای دراوەکەی لە هەوڵی جێبەجێکردنی ئەو بڕیارانەدایە کە لە دوو ساڵی رابردوودا داویەتی بۆ دابەزاندنی بەهای دۆلار.

چاوگێک بە ئێن ئاڕ تی راگەیاند، بەغدا ئەم هەفتەیە پارەی دیکە بۆ مووچە دەنێرێت و دەبێت هەرێمیش لە بەرامبەردا نیوەی داهاتی ناوخۆ رادەست بکات. وەزارەتی دارایی عێراقیش بە ئێن ئاڕ تی راگەیاند، " لەسەر کێشەی مووچە، شاندێک رەوانەی هەرێم دەکەینەوە".

بانکی رافیدەین، پێدانی قەرزی خانووبەرەی بە هاوڵاتیان و مووچەخۆران بە بەهای ١٥٠ ملیۆن دینار راگەیاند، لەگەڵ کەمکردنەوەی رێژەی سوود.

راوێژکاری ئابووریی سەرۆک وەزیرانی عێراق راگەیاند، داهاتی گشتیی عێراق لە شەش مانگی یەکەمی ئەمساڵ بەراورد بە ساڵی رابردوو زیادی کردووە و گەیشتووەتە زیاتر لە ٥٨ ترلیۆن دینار.

چاوگێک لە وەزارەتی دارایی عێراقەوە بە ئێن ئاڕ تی راگەیاند، بەغدا مەرجی هەیە بۆ ناردنی تەواوکاریی مووچەی مانگی هەشت و داوا دەکات هەرێم داهاتی ناوخۆی رادەست بکات.

ئاژانسێکی عێراقی بڵاویکردەوە، سبەی بەغدا پارەی تەواوکاری بۆ مووچەی مانگی هەشتی هەرێم رەوانە دەکات، چاوگێکیش لە وەزارەتى دارایی عێراق بە ئێن ئاڕ تى راگەیاند، بەغدا پارە رەوانە دەکات بە مەرجى رادەستکردنى داهاتى ناوخۆ.

نرخی نەوت بەردەوامە لە دابەزین و بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت بە ٧١ دۆلار و ٩٨ سەنت مامەڵەی پێوە دەکرێت و لەم هەفتەیەکدا ٤.٦٪ـی نرخەکەی دابەزیوە.

لە ماوەی چوار هەفتەدا و لە ١ تا ٢٦ـی ئەیلول، بانکی ناوەندیی عێراق نزیکەی پێنج ملیار دۆلاری بەشێوەی کاش و حەواڵەی دەرەکی فرۆشتووە.

ئاژانسێکی عێراقی بڵاویکردووەتەوە، سەرەتای هەفتەی داهاتوو بەغدا پارەی تەواوکاری بۆ مووچەی مانگی هەشتی مووچەخۆرانی هەرێم دەنێرێت و دەست بە دابەشکردنی مووچە دەکرێت.

دوای هەواڵەکەی ئێن ئاڕ تی سەبارەت بە دواخستنی مووچە لەلایەن یەکێتی و پارتییەوە، حکومەتی کاربەڕێکەر لەڕێگەی وەزارەتی داراییەوە روونکردنەوەیەکی بڵاوکردەوە و زانیارییەکانی ئێن ئاڕ تی پشتڕاست کردەوە و دەڵێت، مووچە دابەش ناکەن، تا پارەی دیکە لە بەغداوە دێت.

فرۆشی بانکی ناوەندی لەم هەفتەیەدا زیاتر لە یەک ملیار و ٢٦٩ ملیۆن دۆلار بووە، هاوکات بەراورد بە هەفتەی رابردوو رێژەی فرۆشی کاش کەمی کردووە.

وەزارەتی نەوتی عێراق رایگەیاند، بەپێی داتاکانی کۆمپانیای بە بازاڕکردنی نەوتی عێراقەوە (سۆمۆ)، تێکڕای هەناردەی نەوتی عێراق لە ماوەی مانگی ئابی رابردوودا زیاتر لە ١٠٥ ملیۆن بەرمیل بووە.

جێگری وەزیری نەوتی روسیا رایگەیاند، وڵاتەکەی پێشبینی دەکات تا ساڵی ٢٠٥٠ خواست لەسەر نەوت زیاد بکات و ئامادەیە ئەو زیادەیە بۆ بازاڕەکان دابین بکات.

بەراورد بە کاتی کردنەوەی بازاڕی دراوەکان، نرخی دۆلار لە بازاڕەکانی هەرێم دابەزینی بەخۆیەوە بینی و لە ئێستادا ١٠٠ دۆلار بە ١٥١ هەزار و ٤٠٠ دینار مامەڵەی پێوە دەکرێت.

دوای ئەوەی دوێنێ شاندی لیژنەی دارایی عێراق لەگەڵ بەرپرسانی هەرێم کۆبوونەوە، داوایەکی جدییان لە بەرپرسانی حکومەتی کاربەڕێکەر کردووە وەک چارەسەرێکی بنەڕەتی بۆ گرفتی مووچە.

دوای ئەوەی لە چەند هەفتەی رابردوودا نرخی نەوت گەیشتە نزمترین ئاستی سێ ساڵی رابردووی، ماوەی نزیکەی هەفتەیەکە نرخی ئەو زێڕە رەشە بەردەوامە لە بەرزبوونەوە، بەڵام ئەمڕۆ بەراورد بە دوێنێ نرخەکەی جارێکی دیکە دابەزیوە.

لەبارەی پرسی بودجە و مووچە و نەوت و دەروازە سنوورییەکان شاندێکی لیژنەی دارایی عێراق لە هەولێرە و سەرۆکی لیژنەکەش دەڵێت، لەبارەی جێبەجێکردنی بڕگەکانی یاسای بودجە و پرسی نەوت و مووچە و دەروازە سنورییەکان گفتوگۆیان کردووە.

پارێزگاری بانکی ناوەندی رایگەیاند، پلانی گۆڕینی مامەڵە داراییەکان لە نەختینەوە بۆ دراوی دیجیتاڵی و سیستمی پارەدانی ئەلکترۆنی لە عێراق سەرکەوتنی گەورەی بەدەستهێناوە. دەشڵێت، " بەگوێرەی پلانێک لە داهاتوودا هاوڵاتیان دەتوانن لەڕێگەی مۆبایلەکانیانەوە مامەڵە داراییەکانیان لە بانکە دیجیتاڵییەکانەوە ئەنجام بدەن".

لە بازاڕەکانی هەرێم نرخی دۆلار بەرزبوونەوەی بەخۆیەوە بینی و لە ئێستادا ١٠٠ دۆلار بەرامبەر بە ١٥١ هەزار و ٥٠٠ دینار مامەڵەی پێوە دەکرێت.

سەرەڕای ئەوەی حکومەتی عێراق زیاتر لە ترلیۆنێک دیناری بۆ مووچەی مانگی هەشتی مووچەخۆرانی هەرێم رەوانە کردووە، بەڵام بە بڕیاری مەسرور بارزانی و قوباد تاڵەبانیی جێگری، دابەشکردنی مووچە راگیراوە.

دوای ئەوەی لە چەند هەفتەی رابردوودا نرخی نەوت گەیشتە نزمترین ئاستی لە ماوەی سێ ساڵی رابردوودا، ماوەی نزیکەی هەفتەیەکە نرخی ئەو زێڕە رەشە بەردەوامە لە بەرزبوونەوە، بەڵام ئەمڕۆ بەراورد بە دوێنێ نرخەکەی جارێکی دیکە دابەزیوە.

نرخی زێڕ بەردەوامە لە بەرزبوونەوە و لە ئێستادا گەیشتووەتە بەرزترین ئاستی خۆی لە مێژوودا، لە بازاڕەکانی هەرێمیش بەراورد بە هەفتەی رابردوو، هەر مسقاڵێک زێڕ نزیکەی ٢٥ هەزار دینار بەرز بووەتەوە.

بەپێی داتاکان، فرۆشی بانکی ناوەندی بەشێوەی کاش و حەواڵەی دەرەکی لە ماوەی مانگی ئابدا زیاتر لە پێنج ملیار دۆلار بووە، بە تێکڕا رۆژانە زیاتر لە ٢٧٨ ملیۆن دۆلار بە نرخی فەرمی بانکەکە فرۆشراوە.

بانکی ناوەندیی عێراق بۆ ئەمڕۆ بە تێکڕا زیاتر لە ٢٤٩ ملیۆن دۆلاری بە بانک و بازرگانەکان فرۆشتووە. لە بازاڕی دراوەکانی هەرێمیش ١٠٠ دۆلار بەرامبەرە بە ١٥٠ هەزار و ٥٥٠ بۆ ٦٠٠ دینار.

وەزارەتی گەنجینەی ئەمریکا رایگەیاندووە، ئابووریی عێراق بەشێوەیەکی گشتی گەشەی کردووە و لە داهاتنی نانەوتیشدا رێژەی گەشەسەندنەکەی ٦٪ زیادی کردووە.

دوای ئەوەی لە چەند هەفتەی رابردوودا نرخی نەوت گەیشتە نزمترین ئاستی لە ماوەی سێ ساڵی رابردوودا، ماوەی نزیکەی هەفتەیەکە نرخی ئەو زێڕە رەشە بەردەوامە لە بەرزبوونەوە و ئەمڕۆ نرخەکەی لە بەرزیدایە.

بانکی ناوەندی عێراق نەخشەڕێگایەکی بۆ بەردەوامی پڕۆسەی دارایی کەرتی بانکی عێراق راگەیاند کە بەشێک دەبێت لە هەوڵەکان بۆ باشترکردنی کەرتی بانکی.

لەکاتێکدا بڕیار بوو شاندێکی هەرێم بچێتە بەغدا بۆ بردنی لیستی مووچە، بەڵام بەپێی زانیارییەکانی ئێن ئاڕ تی، تاوەکو ئێستا حکومەتی کاربەڕێکەر هیچ ویستێکی نییە بۆ ناردنی لیستی مووچەی مانگی هەشت بۆ بەغدا و دەیەوێت دابەشکردنی مووچەی مانگی هەشت و نۆ بخاتە مانگی ١٠ و بۆ بانگەشەی هەڵبژاردن بەکاریبهێنێت.

دوای ئەوەی لە چەند هەفتەی رابردوودا نرخی نەوت گەیشتە نزمترین ئاستی لە ماوەی سێ ساڵی رابردوودا، ماوەی نزیکەی هەفتەیەکە نرخی ئەو زێڕە رەشە بەردەوامە لە بەرزبوونەوە و ئەمڕۆ نرخەکەی لە بەرزیدا جێگیرە.

راوێژکاری دارایی سەرۆک وەزیرانی عێراق رایگەیاند، مووچەی مووچەخۆران لە عێراق زامنکراوە و کێشەکانی تایبەت بە نرخی نەوتیش کاریگەریان لەسەر مووچە نابێت و کاتین و چارەسەر دەبن.

بانکی ناوەندی عێراق رایگەیاند، خوێندنەوە و لێکۆڵینەوە بۆ سڕینەوەی سفرەکانی سەر دیناری عێراقی دەکەن، چونکە ئەمە وا دەکات کەمتر هەڵاوسان ڕووبدات و بەهای دیناری عێراق جێگیرتر بکات.

راوێژکارێکی سەرۆک وەزیرانی عێراق رایگەیاند، حکومەتی عێراق کاردەکات بۆ بەرزکردنەوەی ئاستی بەرهەمهێنانی غاز و کەمکردنەوەی رێژەی سووتانی غاز. دەشڵێت، " دەمانەوێت عێراق بچێتە لیستی پێنج وڵاتی سەرەکی بەرهەمهێنەری غاز."

کۆمپانیاکانی بەرهەمهێنی نەوت داوا دەکەن بە زووترین کات هەناردەی نەوت لە ڕێگەی بۆری نەوتی عێراق- تورکیا دەستپێبکاتەوە.

بانکی ناوەندی بۆ ئەمڕۆ بە تێکڕا زیاتر لە ٢٦٠ ملیۆن دۆلاری بەشێوەی کاش و حەواڵەی دەرەکی فرۆشتووە. لە ئێستاشدا لە بازاڕی دراوەکانی هەرێم ١٠٠ دۆلار بە ١٤٩ هەزار و ٩٠٠ بۆ ٩٥٠ هەزار دینار مامەڵەی پێوە دەکرێت.

بەپێی داتاکانی کارگێڕی زانیاری وزەی ئەمریکا، لە ماوەی هەفتەی رابردوودا هەناردەی نەوتی عێراق بۆ ئەمریکا کەمی کردووە و بە تێکڕا ١٥٥ هەزار بەرمیلی رۆژانە هەناردە کراوە.

وەزارەتی دارایی و ئابووری حکومەتی کاربەڕێکەر رایگەیاند، بڕی زیاتر لە ٩١ ملیار دیناریان وەک پشکی گەنجینەی فیدڕاڵی لە داهاتی نانەوتی هەرێم نارد بۆ عێراق.

چاوگێکی ئاگادار لە حکومەتی کاربەڕێکەری هەرێم بە ئێن ئاڕ تی راگەیاند، بەغدا زیاتر لە ٥٠٠ ملیار دیناری وەک تەواوکاری مووچە خستە سەر هەژماری بانکی هەرێم.

ئەندامێکی لیژنەی دارایی لە پەرلەمان رایگەیاندووە، بۆ تاوتوێکردنی پرسی دارایی و پابەندبوونەکانی هەرێم بە رێککەوتنەکان، لە ناوەڕاستی ئەم هەفتەیەدا لیژنەی دارایی عێراق سەردانی هەرێم دەکات.

دوای ئەوەی لە چەند هەفتەی رابردوودا نرخی نەوت گەیشتە نزمترین ئاستی لە ماوەی سێ ساڵی رابردوودا، ماوەی نزیکەی هەفتەیەکە نرخی ئەو زێڕە رەشە بەردەوامە لە بەرزبوونەوە و ئەمڕۆ نرخەکەی لە بەرزیدا جێگیرە.

داهاتى ناوخۆ، پارەیەکى بێ شومار و زۆر، پارتى و یەکێتى دەستیان بەسەرداگرتووە، نە دەیکەن بە مووچە و نەدەدرێت بە بەغدا، لە هەشت مانگی رابردوودا بەپێى ئامارى خودى حکومەتى کاربەڕێکەر خۆى زیاتر لە سێ ترلیۆن و ٦٠٠ ملیار دینار بووە، بەڵام حکومەتەکەى پارتى و یەکێتى هیچ قسەیەکى لەسەر ناکات.

چاوگێک لە وەزارەتی دارایی حکومەتی کاربەڕێکەر بە ئێن ئاڕ تی راگەیاند، تا ئێستا لیستی مووچەی مانگی هەشت ئامادە نەکراوە. بەرپرسێکی حکومەتی کاربەڕێکەریش دەڵێت، هیچ بڕیارێک نییە سبەینێش لیستی مووچە رەوانەی بەغدا بکەن.

مانگی رابردوو بەشێکی خانەنشینان هەڵە لە هاوتاکردنی مووچەکانیاندا هەبوو و بڕی کەمتریان لە مووچەی شایستەی خۆیان وەرگرتبوو، بەپێی ئەو زانیارییانەی دەست ئێن ئاڕ تی کەوتووە، لە مانگەکانی داهاتوودا گرفتەکەیان چارەسەر دەکرێت.

ئەندامێکی لیژنەی نەوت و غازی پەرلەمانی عێراق رایگەیاندووە، رێكخراوی ئۆپێك بەغدای لە بەقاچاغ هەناردەکردنی ٢٠٠ هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانەی هەرێم ئاگادار کردووەتەوە، کە ئەو قاچاغچێتی نەوتە لەلایەن هەرێمەوە زیاتر لە ١٦ ملیار دۆلار زیانی بە عێراق گەیاندووە.

دوای ئەوەی زیاتر لە سێ هەفتە لەمەوبەر نرخی نەوت گەیشتە نزمترین ئاستی لە ماوەی سێ ساڵی رابردوودا، ماوەی نزیکەی هەفتەیەکە نرخی ئەو زێڕە رەشە بەردەوامە لە بەرزبوونەوە.

لەم هەفتەیەدا بانکی ناوەندی تەنها چوار رۆژ فرۆشی دۆلاری هەبووە و بە تێکڕا زیاتر لە یەک ملیار دۆلار بەشێوەی کاش و حەواڵەی دەرەکی بە بانک و بازرگانەکان فرۆشراوە.

نرخی بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت بە ٧٤ دۆلار و ٧٠ سەنت مامەڵەی پێوە دەکرێت و بەراورد بە دوێنێ، نرخەکەی بەرزبووەتەوە.

دوای بڕیارەکەی بانکی ناوەندی ئەمریکا بۆ کەمکردنەوەی رێژەی سوود، نرخی زێر لە بازارە جیهانییەکاندا بەرزبووەوە و یەک ئۆنسە زێڕ نرخەکەی گەیشتە دوو هەزار و ٥٩٢ دۆلار و ٧٥ سەنت.

وەزارەتی دارایی عێراق رایگەیاند، ئەو دەنگۆیانەی باس لە نەبوونی پارەی پێویست دەکەن بۆ مووچە دوورن لە راستییەوە و دەشڵێت، "پارەی پێویست بۆ دابەشکردنی تەواوی مووچەی مووچەخۆران لەبەردەستدایە".

دوای ئەوەی لە چەند رۆژی رابردوودا نرخی نەوت گەیشتە نزمترین ئاستی لە ماوەی سێ ساڵی رابردوودا، ماوەی دوو رۆژە نرخی ئەو زێڕە رەشە بەردەوامە لە بەرزبوونەوە.

راوێژکاری سیاسی سودانی بە ئێن ئاڕتی رایگەیاند، ڕێکەوتن کراوە ئەگەر هەرێم لیستی مووچە بە ڕێکی بنێرێت، بەغدا تا کۆتای ساڵی٢٠٢٤پارەی تەواو بۆ مووچەخۆرانی هەرێم بنێرێت.

بانکی ناوەندی ئەمریکا رێژەی سوودی بە ٥٠ خاڵ کەمکردەوە و کە گەیشتە ئاستی ٥٪ و بڕیارە بانکەکانی سعودیە و ئیمارات و ئوردن و عەمان و قەتەر کەمکردنەوەکە لە ئەستۆ بگرن، چونکە دراوی ئەو وڵاتانە پەیوەندی بە دۆلارەوە هەیە.

بەپێی زانیارییەکانی ئێن ئاڕ رتی وەزارەتی دارایی عێراق دەستیکرد بە دابینکردنی موچەی مانگی نۆ و هێشتا لیستی مووچەی مانگی هەشتی هەرێم نەگەیشتووە، حکومەتی کاربەڕێکەر دوو هەفتە لیستەکەی بە ئەنقەست دواخستووە و بەنیازە لەگەڵ دەستپێکی بانگەشەی هەڵبژاردن بە لیستێکی موچە داوای موچەی مانگەکانی هەشت و نۆ بکات.

بانکی ناوەندی رایگەیاند، بۆ ئەمڕۆ، زیاتر لە ٢٥٥ ملیۆن دۆلاریان بە شێوەی کاش و حەواڵە خستووەتە روو، لە بازاڕەکانی هەرێمیش، جارێکی دیکە نرخی دۆلار دابەزینی بەخۆیەوە بینی و ١٠٠ دۆلار بە ١٤٩ هەزار و ٩٥٠ دینار مامەڵەی پێوە دەکرێت.

پارێزگاری بانکی ناوەندی رایگەیاند، سەرجەم کاروانەکانی رۆژانەی حەواڵەی دەرەکیی دۆلار وردبینی تەواویان بۆ دەکرێت پێش ناردنە دەرەوەیان بۆ دڵنیابوونەوە لە ئەنجامدانی پڕۆسەکە بەبێ گرفت. دەشڵێت، "دابەزینی نرخی نەوت پەیوەندی بە بەرزبوونەوەی نرخی دراوەوە نییە".

دوای ئەوەی لە چەند رۆژی رابردوودا نرخی نەوت گەیشتە نزمترین ئاستی لە ماوەی سێ ساڵی رابردوودا، ماوەی دوو رۆژە نرخی ئەو زێڕە رەشە بەردەوامە لە بەرزبوونەوە.

چاوگێک لە وەزارەتی دارایی عێراق بە ئێن ئاڕ تی راگەیاند، دووهەفتەیە چاوەڕوانن حکومەتی کاربەڕێکەر لیستی مووچەی مانگی هەشتیان بۆ بنێرێت بەڵام بەدەستیان نەگەیشتووە.

ئەندامێکی لیژنەی دارایی لە پەرلەمانی عێراق بە ئێن ئاڕ تی راگەیاند، ئەمڕۆ شاندی وەزارەتی دارایی عێراق و حکومەتی کاربەڕێکەر لەبارەی لیستی مووچەی مانگی هەشتەوە کۆدەبنەوە. دەشڵێت، "هەرێم ساڵێکە مووچەی ئەو فەرمانبەرانە وەردەگرێت کە مۆڵەتی بێ مووچەیان کردووە".

دوای ئەوەی لە چەند رۆژی رابردوودا نرخی نەوت گەیشتە نزمترین ئاستی لە ماوەی سێ ساڵی رابردوودا، لە ئێستادا نرخی ئەو زێڕە رەشە دەستی بە بەرزبوونەوە کردووە.

بەهۆی نەبوونی خستنەڕووی دۆلار و پشووی هەفتانەی بانکی ناوەندی نرخی دۆلار لەبازاڕەکانی هەرێم وعێراق بەرزبوونەوەی بەخۆیەوە بینیوە، لەو بارەیەشەوە راوێژکاری دارایی سەرۆک وەزیرانی عێراق بە دیجیتاڵ میدیای ئێن ئاڕ تی راگەیاند، بەرزبوونەوەی نرخی دۆلار لە ئاستێکی مەترسیداردا نییە و بەهای دینار بەرزبوونەوە بەخۆیەوە دەبینێت.

سەرۆکی لیژنەی دارایی لە پەرلەمانی عێراق بە ئێن ئاڕ تی راگەیاند، ناردنی پارە بۆ مووچەی مانگی هەشت دەکەوێتە هەفتەی داهاتوو. دەشڵێت، "مووچەی هەرێم زامنکراوە".

دوای ئەوەی نرخی دۆلار بۆ زیاتر لە ١٥٠ هەزار دینار بەرزبووەوە، ئەمڕۆ لەگەڵ ئاشکراکردنی رێژەی فرۆشی بانکی ناوەندیدا نرخی دۆلار ٢٥٠ دینار دابەزینی بەخۆیەوە بینیوە دواتر ١٠٠ دیناری دیکە چووەوە سەر نرخەکەی.

ماوەی ١٠ ساڵە نەبوونی دەستەی خانەنشینان و بەتایبەتیش دروستنەکردنی دەستەی خانەنشینانی سەربازی، هەروەها نەگەڕانەوەی داتا و زانیارییەکانیان بووەتە گرفت لەبەردەم هاوتاکردنی مووچەکانیان بە عێراق، لە ئێستاشدا سێ هەزار خانەنشینی پلە باڵا گرفتی سەرەکین لەبەردەم ئەو هاوتاکردنەدا.

بازرگانى ئەلیکترۆنى لە عێراق بەردەوامە لە هەڵکشان و كۆمه‌ڵه‌ی بانكه‌ ئه‌هلیه‌كانی عێراقیش دەڵێت، له‌ماوه‌ی مانگی ئابی ئه‌مساڵدا مامەڵەی دراو و پارەدان لەرێگای ئۆنلاینەوە دوو ترلیۆن دیناری تێپه‌ڕاندووه‌.

دوای ئەوەی لە چەند رۆژی رابردوودا نرخی نەوت گەیشتە نزمترین ئاستی لە ماوەی سێ ساڵی رابردوودا، لە ئێستادا نرخی ئەو زێڕە رەشە دەستی بە بەرزبوونەوە کردووە.

بەرپرسێکى حکومەتى کاربەڕێکەر رایگەیاند، رەنگە هەفتەى داهاتوو شاندێکی حکومەت بچێتە بەغدا و لیستی مووچە لەگەڵ خۆیان ببەن.

جارێکی دیکە نرخی دۆلار بەرامبەر بە دینار لە بازاڕەکانی هەرێم گۆڕانکاری بەخۆیەوە بینی و رووی لە بەرزبوونەوە کرد.

راوێژکارێکی سەرۆکایەتی پەرلەمانی عێراق بە ئێن ئاڕ تی راگەیاند، حکومەتی عێراق سوورە لەسەر ئەوەی دۆسیە هەڵواسراوە داراییەکانی لەگەڵ هەرێم چارەسەر بکات بە ئامانجی ئەوەی کێشەی مووچەی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان بەتەواوی چارەسەر ببێت.

بەپێی داتاکانی کارگێڕی زانیاری وزەی ئەمریکا، لە ماوەی هەفتەی رابردوودا هەناردەی نەوتی عێراق بۆ ئەمریکا زیادی کردووە و بە تێکڕا ٢٢٢ هەزار بەرمیل لە رۆژێکدا هەناردە کراوە.

دوای ئەوەی لە چەند رۆژی رابردوودا نرخی نەوت گەیشتە نزمترین ئاستی لە ماوەی سێ ساڵی رابردوودا، لە ئێستادا نرخی ئەو زێڕە رەشە دەستی بە بەرزبوونەوە کردووە.

پارێزگاری بانکی ناوەندی عێراق رایگەیاند، ٦٠ بۆ ٧٠ بانکی دیجیتاڵیی جیهانیی داواکاری مۆڵەتیان پێشکەش بە بانکی ناوەندی کردووە و داواشیان کردووە بەژداربن لە پەرەپێدانی ژێرخانی ئابووری دیجیتاڵی عێراق.

دوای ئەوەی لە چەند رۆژی رابردوودا نرخی نەوت گەیشتە نزمترین ئاستی لە ماوەی سێ ساڵی رابردوودا، لە ئێستادا نرخی ئەو زێڕە رەشە دەستی بە بەرزبوونەوە کردووە.

بەگوێرەی راپۆرتی رۆژانەی بانکی ناوەندی کە تیایدا ئاستی فرۆشی دۆلار بە هەردوو شێوەی حەواڵە و کاش ئاشکرا کرابوو، لەماوەی ئەم هەفتەیەدا بەڕێژەی ٨٪ زیاتر لە پێویستی بازاڕەکانی ناوخۆ دۆلار بۆ هەر جۆرێکی فرۆشی بانکەکە بە بە بازرگانان و بانکەکان فرۆشراوە.

ئەندامێکی لیژنەی دارایی لە پەرلەمانی عێراق بە دیجیتاڵ میدیای ئێن ئاڕ تی راگەیاند، چۆن مووچەی مووچەخۆرانی عێراق لە بودجەدا پارێزراوە، بە هەمان شێوەش مووچەی مووچەخۆرانی هەرێم پارێزراوە. دەشڵێت، "پێویستە حکومەتی هەرێم دەست بە پڕۆسەی بەبانکیکردنی مووچەی مووچەخۆرانی بکات چونکە بەبانکیکردن مەرجی ناردنی پارەی مووچەیە".

لەگەڵ بڵاوبوونەوەی داتاکانی ئەمریکا و دەرەنجامە نەرێنییەکان بۆ دۆلاری ئەمریکا لەپاڵ دوو جەنگی گەورە لە رۆژهەڵاتی و باکوری ئاسیا و ئاڵۆزییە ئابووری وڵاتانی ئەفریقا و چین و روسیا زێر لە بەرزترین نرخی مێژویدایە و لە ئێستاشدا یەک ئۆنسە لەو کانزا زەردە بە دوو هەزار و ٥٦٨ مامەڵەی پێوەدەکرێت.

دوای ئەوەی لە چەند رۆژی رابردوودا نرخی نەوت گەیشتە نزمترین ئاستی لە ماوەی سێ ساڵی رابردوودا، لە ئێستادا نرخی ئەو زێڕە رەشە دەستی بە بەرزبوونەوە کردووە.

چاوگێک لە وەزارەتی دارایی عێراق بە ئێن ئاڕ تی راگەیاند، داوایان لە هەرێم کردووە لیستی مووچەی مانگەکانی ٨ و ٩ ـی مووچەخۆرانیان بۆ بنێرێت، بەڵام رەچاوى تێبینییەکانى بەغدا بکات و لیستەکە پاک بکاتەوە.

بەگوێرەی داتاکانی کارگێڕی زانیاری وزەی ئەمریکا، لە ماوەی مانگی ئابی رابردوودا، تێكڕای هەناردەی نەوتی عێراق بۆ ئەمریکا پێنج ملیۆن بەرمیلی تێپەڕاندووە و بەراورد بە مانگی تەمموز رێژەکە کەمی کردووە.

ماوەی هەفتەیە بانکی ناوەندی بەردەوامە لە بەرزکردنەوەی ئاستی فرۆش بۆ زیاتر لە ٢٥٠ ملیۆن دۆلار و لەو رێژەیەش، ٥٪ بۆ ٨٪ـی بە شێوەی کاشە، بەهۆی فراوانبوون و زیادبوونی جوڵەی بازرگانیی عێراقیش، ئاستی فرۆشی حەواڵە لە بەرزترین ئاستی مانگانەی خۆیدا ماوەتەوە.

دوای ئەوەی بڕیار بوو ئەمڕۆ لیستی مووچەی مانگی هەشت بۆ بەغدا بنێردرێت و لە هەفتەی داهاتووەوە بەغدا دەست بکات بە وردبینی و ناردنی مووچەی مووچەخۆران، حکومەتی کاربەڕێکەر رایگەیاند، سەرەتای هەفتەی داهاتوو لیستەکە دەنێرنە بەغدا.

دوای ئەوەی نرخی زێڕ بەهۆی فراوانبوونی گرژی ئاڵۆزییەکانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەرزبوونەوەی بەخۆیەوە بینی، ئەمڕۆ جارێکی دیکە نرخی زێڕ لە بازاڕەکانی جیهان و هەرێمی کوردستان بەهۆی نزیکبوونەوەی وادەی دەستکاریکردنی رێژەی سوودی بانکی، بە رێژەی ٢٪ بەرزبوونەوەی بەخۆیەوە بینیوە.

دەستەی گومرگیی کرماشان رایگەیاند، لەماوەی پێنج مانگی رابردوودا، ئاڵوگۆری بازرگانی و کەرەستەی خۆراکی لە نێوان عێراق و ئێران بە رێژەی ١٣٠٪ بەرزبوونەوەی بەخۆیەوە بینیوە و پێشبینیش دەکرێت بەرزتر بێتەوە. دەشڵێت، "تەنها ئاڵوگۆڕی بازرگانی لە مەرزی پەروێزخانەوە زیاتر لە ملیارێک و ٦١١ ملیۆن دۆلار بووە".

دوای ئەوەی لە چەند رۆژی رابردوودا نرخی نەوت گەیشتە نزمترین ئاستی لە ماوەی سێ ساڵی رابردوودا، لە ئێستادا نرخی ئەو زێڕە رەشە دەستی بە بەرزبوونەوە کردووە.

دوای زیاتر لە ٧٠ رۆژ وەزارەتی دارایی حکومەتی کاربەڕێکەر رایگەیاند، مووچەی خانەنشینانی سەربازی سەر بە هێزەکانی ٧٠ خەرج دەکەن.

دوای ئەوەی ئاستی فرۆشی کاشی دۆلار بۆ کەمتر لە ١٠ ملیۆن دۆلار دابەزی، جارێکی دیکە بانکەکە ئاستی فرۆشی بۆ ١٦ ملیۆن دۆلار بەرزکردەوە و بە تێکڕاش زیاتر لە ٢٦٢ ملیۆن دۆلار بەشێوەی کاش و حەواڵە فرۆشراوە.

بۆ ئەمڕۆ لە بازاڕی دراوەکانی هەرێم ١٠٠ دۆلار بە ١٤٩ هەزار و ٨٠٠ بۆ ٩٠٠ دینار مامەڵەی پێوە دەکرێت، بەراورد بە کاتی کردنەوەی بازار لە دوێنیدا، نزیکی ٢٠٠ دینار لە نرخەکەی دابەزیوە.

ماوەی هەفتەیەکە نەوت زیاتر لە پێنج دۆلار لە نرخەکەی دابەزیوە و لە ئێستاشدا بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت بە ٦٩ دۆلار و ٥٢ سەنت مامەڵەی پێوە دەکرێت، بەراورد بە دوێنێ نزیکەی دوو دۆلار لە نرخەکەی دابەزیوە.

بەهۆی کەمبوونەوەی خواستی هەریەک لە وڵاتانی ئەمریکا، رووسیا و چین، نرخی نەوت دابەزینێکی بەرچاوی بەخۆیەوە بینیوە و لە ئێستاشدا یەک بەرمیل نەوت بە ٦٩ دۆلار مامەڵەی پێوە دەکرێت، ئەوەش نزمترین ئاستی سێ ساڵی رابردووی ئەو زێڕە رەشەیە. راوێژکارێکی سودانیش بە ئێن ئاڕ تی راگەیاند، "دابەزینەکە کاریگەری لەسەر عێراق نابێت و دەتواندرێت ئەو داهاتەی کە سەرڕێژە، بەکار بهێندرێتەوە".

بەپێی داتاکانی وەزارەتی دارایی عێراق، لە ماوەی حەوت مانگی سەرەتای ئەمساڵدا، داهاتی نەوتی و نانەوتی عێراق زیاتر لە ٧٧ ترلیۆن دینار بووە و ٨٩٪ـی داهاتی نەوتی بووە.

ماوەی هەفتەیەکە بەرمیلێک نەوت نزیکەی پێنج دۆلار لە نرخەکەی دابەزیووە و لە ئێستاشدا بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت بە ٧١ دۆلار و ٧٩ سەنت مامەڵەی پێوە دەکرێت، بەڵام نرخی ئێستا بەراورد بە دوێنێ ١١ سەنت دابەزیوە.

وەزارەتی دارایی هەرێم بڵاویکردەوە، لە ماوەی دوو ڕۆژی کۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزاریی بۆ ئابووری و ئەنجومەنی ئابووری هەرێم کۆمەڵێک بابەتی جێی بایەخی هاوبەش لە نێوان حکومەتی فیدراڵ و هەرێم لە کەشێکی ڕاشکاوانە و ئەرێنیدا تاوتوێ کران.

ئەندامێکی لیژنەی دارایی پەرلەمان ڕایگەیاند، بە ئەلیکترۆنیکردنی پارەدان سودێکی زۆری بە کەرتی بانکی عێراق گەیاندوە. وتیشی، بۆ ڕێگری لە قاچاخچێتی مامەڵە داراییەکان دەکەن بە ئەلیکترۆنی.

دوای ئەوەی فرۆشی بانکی ناوەندی دابەزینی بەخۆیەوە بینی بۆ خوار ٢٥٠ ملیۆن دۆلار، ئەمڕۆ جارێکی دیکە بانکەکە زیاتر لە ٢٥١ ملیۆن دۆلاری بە شێوەی کاش و حەواڵە خستە روو، بەڵام بەهۆی خواستی زیاتری ناوخۆ لەسەر دۆلار، هێشتا نرخی دۆلار لە بەرزیدا ماوەتەوە.

لە ماوەى چوار ساڵى رابردوودا پارەدان بەشێوەى ئەلیکترۆنی لە عێراق بۆ زیاتر لە ١٨ ترلیۆن دینار بەرزبووەتەوە.

بەپێی زانیارییەکانی ئێن ئاڕ تی، کۆبوونەوەی نێوان هەردوو وەزیری دارایی عێراق و هەرێم دەستی پێکردووە و لە کۆبوونەوەکەدا کێشەکانی مووچە و بودجە و داهات گفتوگۆیان لەسەر دەکرێت و یەکلا دەکرێنەوە.

ماوەی هەفتەیەکە بەرمیلێک نەوت نزیکەی پێنج دۆلار لە نرخەکەی دابەزیووە و لە ئێستاشدا بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت بە ٧١ دۆلار و ٩٦ سەنت مامەڵەی پێوە دەکرێت، بەڵام نرخی ئێستا بەراورد بە دوێنێ ٩٠ سەنت بەرز بووەتەوە.

چاوگێکی ئاگادار بە ئێن ئاڕ تی راگەیاند، لە کۆبوونەوەی شاندی عێراق و بەرپرسانی حکومەتی کاربڕێکەردا وەزیری دارایی عێراق داوای کردووە پێش مانگی تشرینی دووەمی ئەمساڵ کێشەی مووچەی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان چارەسەر بکرێت، بەڵام سەرۆکی حکومەتی کاربەڕێکەر وتویەتی، تاوەکو سەرەتای ساڵی داهاتوو کێشەی مووچە چارەسەر دەکەن.

وەزارەتی پێشمەرگەی حکومەتی کاربەڕێکەر رایگەیاند، هاوکاری دارایی هاوپەیمانان بۆ مانگی هەشت گەیشتووە و سبەینێ دەست بە دابەشکردنی دەکرێت.

کارگێڕی زانیاری وزەی ئەمریکا رایگەیاند، هەناردەی نەوتی عێراق بۆ ئەمریکا لە ماوەی هەفتەی رابردوودا زیادی کردووە و بە تێکڕا ٢٠١ هەزار بەرمیلی رۆژانە بووە.

دابەزینی نرخی نەوت بەهۆی بڕیارەکانی ئۆپیک پڵەس و ناکۆکییەکانی لیبیا بەردەوامە و بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت بە ٧١ دۆلار و شەش سەنت مامەڵەی پێوە دەکرێت، بەراورد بە دوێنێ نرخەکەی لە نزمیدا جێگیرە.

راوێژکاری دارایی و ئابوری سەرۆک وەزیرانی عێراق بە دیجیتاڵ میدیای ئێن ئاڕ تی راگەیاند، دابەزینی نرخی نەوت هیچ مەترسییەک بۆ سەر مووچەی فەرمانبەران دروست ناکات و لە پاڵپشتیکردنى سوتەمەنى و خۆراک و دەرمانیش بەردەوام دەبن.

بڕیارە لە رۆژی ٩ـی ئەیلول لەسەرجەم پەروەردەکانی سنووری سلیمانی و هەڵەبجە و ئیدارەکانی ڕاپەڕین و گەرمیان دەست بە دابەشکردنی شایستەی دارایی مانگی ئایاری مامۆستایانی وانەبێژ بکرێت.

وەزیری دارایی حکومەتی کاربەڕێکەری هەرێم رایگەیاند، تا کۆتایی ئەمساڵ بە تەواوی لیستی مووچە پاک دەبێتەوە و مووچە بەبێ دواکەوتن رەوانەی هەرێم دەکرێت.

وەزارەتی دەرەوەی عێراق بڵاوی کردەوە، ئەمڕۆ شاندی ئەنجومەنی ئابووریی عێراق بە یاوەری ژمارەیەک لە بەرپرسانی عێراق بۆ کۆبوونەوە لەگەڵ بەرپرسانی هەرێم لەبارەی کۆتاییهێنان بە گرفتی پرسەکانی مووچە، بودجە، خەرجی، داهات و باج، سەردانی هەرێمی کوردستان دەکەن. بەپێی زانیارییەکان وەزیری دارایی عێراق بەشدار دەبێت لەو کۆبوونەوەیەدا.

دابەزینی نرخی نەوت بەهۆی بڕیارەکانی ئۆپیک پڵەس و ناکۆکییەکانی لیبیا بەردەوامە و بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت بە ٧١ دۆلار و شەش سەنت مامەڵەی پێوە دەکرێت، بەراورد بە دوێنێ نرخەکەی دابەزیوە.

چاوگێکی ئاگادار بە ئێن ئاڕ تی راگەیاند، بڕیارە لە کۆبوونەوەکانى نێوان ئەنجومەنی ئابووریی عێراق و هەرێم، پرسى مووچە بەتایبەتى مووچەى مانگى هەشت و بەبانکیکردنى مووچەى مووچەخۆرانى هەرێم لە رێگەى بانکەکانى عێراقەوە لەگەڵ رادەستکردنى ٥٠٪ـی داهاتى ناوخۆ بە بەغدا، گفتوگۆى جدیان لەسەر بکرێت.

بانکی جی پی مۆرگان بڵاوی کردەوە، پێشبینی دەکەن ئاستی بەرهەمهێنانی نەوتی هاوپەیمانی ئۆپیک پڵەس لە ساڵی داهاتووشدا هاوشێوەی ئێستا بێت و بەوەش نرخی یەک بەرمیل نەوتی خاوی برێنت لە ساڵی ٢٠٢٥ـدا بە تێكڕا دەگاتە ٧٥ دۆلار.

دابەزینی نرخی نەوت بەهۆی بڕیارەکانی ئۆپیک پڵەس و ناکۆکییەکانی لیبیا بەردەوامە و بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت بە ٧٢ دۆلار و ٧٩ سەنت مامەڵەی پێوە دەکرێت، بەراورد بە دوێنێ نرخەکەی دابەزیوە.

وەزیری دارایی عێراق جەختی کردەوە لەوەی، بەپێی بڕیاری دادگـای فیـدڕاڵی ناردنـی مووچــەی فەرمانبەرانی هـەرێم بەردەوام دەبێت.

بانکی ناوەندیی عێراق رایگەیاند، لەسەر ئاستی هەفتانە، فرۆشی بانکەکە ٢٠٧ ملیۆن و ٢٢١ هەزار و ٢٠ دۆلار زیادی کردووە.

بڕیارە سەرەتای هەفتەی داهاتوو وەزیری دارایی عێراق سەردانی هەولێر بکات بەمەبەستی کۆبوونەوە لەگەڵ بەرپرسانی هەرێم لەبارەی پرسی بودجە و داهات و خەرجی.

دوای دوو مانگ لە دواکەوتن و دابەشنەکردنی مووچە، هێشتا بەشێکی مووچەخۆران بەهۆی هەبوونی گرفت لە ئامێرەکانی ئەی تی ئێمی هەژماری من، مووچەکانیان وەرنەگرتووە.

بەهۆی ئەو ناکۆکییە سیاسییانەی لە هەناردەکردنی نەوتدا هەیە لە بەندەرەکانی لیبیا، دوێنێ هەناردەی نەوتی لیبیا وەستا و بەهۆی ئەو مەترسیانەشەوە بەشێوەیەکی گشتی خواست لەسەر نەوت کەمبووەتەوە و بەو هۆیەشەوە نرخی نەوت رووی لە دابەزین کردووە.

ئاژانسی رۆیتەرز لە زاری چەند سەرچاوەیەکی ئاگادار لە ئۆپێک پڵەسەوە باسى لەوە کردوە، رێکخراوەکە بەهۆی دابەزینی نرخی نەوتەوە تاوتوێی دواخستنی بەرزکردنەوەى ئاستی بەرهەمهێنانی نەوت دەکات.

بانکی ناوەندی عێراق رایگەیاند، بەهۆی ئەوەی لەمساڵدا ٩٥٪ـی ئاڵوگۆرە داراییەکان لە دەرەوەی سەکۆی ئەلکترۆنی کراون بڕیاریان داوە کۆتایی بەو سەکۆیە بهێنن و رێکاری جێگرەوەیان دەبێت بۆ رووبەڕووبوونەوەی سپی کردنەوەی پارە.

وتەبێژی حکومەتی هەرێم بە ئێن ئاڕ تی راگەیاند، پێش ١٥ـی ئەم مانگە پارەی تەواو بۆ دابەشکردنی مووچەی مانگی ئاب لەلایەن حکومەتی عێراقەوە رەوانەی هەرێم دەکرێت و بە گەیشتنی پارەکە دەست بە دابەشکردنی مووچەی مانگی ئابی مووچەخۆران دەکرێت.

راوێژکارى دارایی سەرۆک وەزیرانى عێراق رایگەیاند، بانکى ناوەندى و وەزارەتى گەنجینەى ئەمریکا گەیشتوونە رێککەوتنێکى نوێ بۆ مامەڵەى عێراق بە دراوى چەند وڵاتێکەوە و رێگاى وردیش دەگیرێتەبەر بۆ مامەڵەى بانکەکانى عێراق لەگەڵ بانکەکانى جیهان.

بانکی ناوەندیی عێراق رایگەیاند، بۆ ئەمڕۆ زیاتر لە حەوت ملیۆن دۆلاریان بە شێوەی کاش فرۆشتووە کە بەراورد بە دوێنێ، رێژەکە نزیکەی ملیۆنێک دۆلار زیادی کردووە. لە بازاڕەکانی هەرێمیش نرخی دۆلار تا رادەیەکە بە جێگیری ماوەتەوە و لە ئێستادا ١٠٠ دۆلار بە ١٤٩ هەزار و ٣٠٠ دینار مامەڵەی پێوە دەکرێت.

بەهۆی ئەو ناکۆکییە سیاسییانەی لە هەناردەکردنی نەوتدا هەیە لە بەندەرەکانی لیبیا، ئەمڕۆ هەناردەی نەوتی لیبیا وەستا و بەهۆی ئەو مەترسیانەشەوە بەشێوەیەکی گشتی خواست لەسەر نەوت کەمبووەتەوە و بەوهۆیەشەوە نرخی نەوت بەشێوەیەکی بەرچاو دابەزی.

بانکی ناوەندیی عێراق بۆ ئەمڕۆ بە تێکڕا زیاتر لە ٢٦٢ ملیۆن دۆلاری بەشێوەی کاش و حەواڵەی دەرەکی بە بانک و بازرگانەکان فرۆشتووە، لە ئێستاشدا لە بازاڕی دراوەکانی هەرێم ١٠٠ دۆلار بە ١٤٩ هەزار و ٢٥٠ بۆ ٣٠٠ دینار مامەڵەی پێوە دەکرێت.

ئەمڕۆ سێشەممە، بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت بە ٧٧ دۆلار و ٢٤ سەنت مامەڵەی پێوە دەکرێت، بەراورد بە دوێنێ نرخەکەی یەک دۆلار بەرز بووەتەوە.

دوو مانگە مووچەخۆرانى هەرێم مووچەیان وەرنەگرتووە، جگە لە پارەى بەغدا کە تا ئێستا ٩٥٠ ملیار دیناری ناردووە، هەرێم خاوەنى زیاتر لە نۆ ترلیۆن دیناری داهاتەکانی ناوخۆ و نەوتى قاچاخ و پارەى هاوپەیمانانە و نایدات بە مووچە و رادەستى بەغدای ناکات، هاوکات بۆ پرۆژەکانیش خەرجی ناکات.

دوای ماوەیەکی زۆر لە چاوەڕوانی، بڕیارە لە پاییزی ئەمساڵدا ئەپڵ دوو مۆدێلی نوێی ئایپاد رابگەیەنێت، پێدەچێت لە میانی نمایشەکانی ٩ـی ئەیلولدا ئەنجامی بدات.

دوای بڕیارەکەی عێراق بۆ هاوتاکردنەوەی مووچەی خانەنشینانی هەرێم، ئەمڕۆ وەزارەتی دارایی و ئابووری هەرێم رایگەیاند، بۆ مانگی حەوت، مووچەی خانەنشینانی هەرێم بە هاوتاکراوی یاسای خانەنشینی یەکگرتوو دابەشدەکرێت.

بانکی ناوەندی زیاتر لە ٢٥٧ ملیۆن دۆلاری بە شێوەی کاش و حەواڵەی دەرەکی بە بانک و بازرگانەکان فرۆشتووە و لەو بڕەش ٣٤ ملیۆن و ٩٠٠ هەزار دۆلاری بە شێوەی کاش بووە. لە ئێستاشدا لە بازاڕی دراوەکانی هەرێم، ١٠٠ دۆلار بە ١٤٩ هەزار و ٣٥٠ دینار مامەڵەی پێوە دەکرێت.

پاش ئەوەی بەهۆی بڕیارەکەی ئۆپیک بۆ دووبارە کەمکردنەوەی بەرهەمهێنانی نەوت، ماوەی چەند رۆژێک نرخی نەوت رووی لە بەرزبوونەوە کرد، ئەمڕۆ دووشەممە، بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت بە ٧٦ دۆلار و ٣٢ سەنت مامەڵەی پێوە دەکرێت، بەراورد بە دوێنێ نرخەکەی جێگیرە.

وەزارەتی دارایی عێراق بڵاوی کردەوە، بەپێی راپۆرتی ئاژانسی ستاندارد ئاند پوروز بۆ هەڵسەنگاندنی متمانە، لە ئەگەری بەرزبوونەوەی گەشەی ئابووری و هەمەچەنکردنی داهاتی نەوتی و نانەوتی، هەروەها بەرزبوونەوەی داهاتی تاک و چاکسازی دارایی، رێژەی متمانەی عێراق بەرزتر دەبێتەوە.

وەزارەتى نەوتى عێراق داوای لە وەزارەتى سامانە سروشتییەکانى هەرێم کردووە بەرهەمهێنانی نەوت کەم بکەنەوە، لەبەرامبەر ئەمەشدا بۆ هەر بەرمیلێک ٧٠ دۆلار دەدات بە هەرێم.

دەسەڵاتدارانى هەرێم دوو مانگە مووچەیان دابەشنەکردووە، دەستیان بەسەر داهاتى ناوخۆشدا گرتووە و سەرەڕاى هاتنى پارەش لە بەغدا، ئامادە نین لیستى مووچە بڵاوبکەنەوە.

بڕیارە وەزیری نەوتی عێراق بۆ گفتوگۆكردن لەبارەی دۆسیەی وەبەرهێنانی غاز سەردانی واشنتن بکات، لە لێدوانێکیشدا رایگەیاند، بە نیازن وەبەرهێنان لە ١٠ پێگەی پشكنراوی نوێی غازدا بكەن.

ماوەی چەند رۆژێکە نرخی دۆلار لە بازاڕەکانی هەرێم بە جێگیری ماوەتەوە. لە ئێستاشدا، ١٠٠ دۆلار بە ١٤٩ هەزار دینار مامەڵەی پێوە دەکرێت.

لەکاتیكدا نزیکەی ٦٠ رۆژە مووچەخۆرانی هەرێم مووچەیان وەر نەگرتووە، دەستەی خانەنشینی نیشتیمانی عێراق رایگەیاند، سەرجەم رێکارەکانی خەرجکردنی مووچەی مانگی نۆی خانەنشینانی مەدەنی و سەربازی تەواو کراوە و بانکەکانیان راسپاردووە بۆ دابەشکردنی.

بە گوێرەی داتاکانی کارگێڕیی زانیاریی وزەی ئەمریکا، لە هەفتەی رابردوودا هەناردەی نەوت بۆ ئەمریکا زیادی کردووە و بە تێکڕا پێنج ملیۆن و ٦٠٨ هەزار بەرمیلی رۆژانە بۆ وڵاتەکە هەناردە کراوە. هاوکات، عێراق لە پلەی پێنجەمی ئەو وڵاتانە بووە کە زۆرترین نەوتیان هەناردەی ئەمریکا کردووە.

پاش ئەوەی بەهۆی بڕیارەکەی ئۆپیک بۆ دووبارە کەمکردنەوەی بەرهەمهێنانی نەوت، ماوەی چەند رۆژێک نرخی نەوت رووی لە بەرزبوونەوە کرد، ئەمڕۆ بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت بە ٧٦ دۆلار و ٩٣ سەنت مامەڵەی پێوە دەکرێت، بەراورد بە دوێنێ نرخەکەی جێگیرە.

چاوگێک لە وەزارەتی دارایی عێراق رایگەیاند، رەزامەندیان داوە بە هاوتاکردنی مووچەی خانەنشینانی هەرێم و لە مانگی داهاتووەوە دەچێتە بواری جێبەجێکردنەوە. پەرلەمانتارێکی عێراقیش دەڵێت، کێشەی مووچەی هەرێم تەنها بە بەبانکیکردنی مووچەی مووچەخۆرانی هەرێم بەگوێرەی یاساکانی دادگای فیدڕاڵی چارەسەر دەبێت.

دوای بڕیارەکەی ئۆپیک بۆ دووبارە کەمکردنەوەی بەرهەمهێنانی نەوت، ماوەی چەند رۆژێکە نرخی نەوت رووی لە بەرزبوونەوە کردووە، بەڵام ئەمڕۆ بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت نزیکەی چوار دۆلار لە نرخەکەی کەمبووەتەوە و بە ٧٦ دۆلار و ٩٣ سەنت مامەڵەی پێوە دەکرێت.

بانکی ناوەندیی عێراق رایگەیاند، بە ئامانجی هەمەچەشنکردنی دراو و ئاسانکاریکردن بۆ گواستنەوەی نێودەوڵەتی، ١٣ بانکیان دیاری کردووە کە دەتوانن لەمەودوا حەواڵەی دەرەکی ئەنجام بدەن.

ئاژانسی هەواڵی رۆیتەرز بڵاویکردووەتەوە، لە چوارچێوەی پلانێکدا لەگەڵ ئۆپیکدا عێراق دەیەوێت لە مانگی ئیلولدا بەرهەمهێنانی نەوت بۆ سێ ملیۆن و ٩٠٠ هەزار بەرمیلی رۆژانە کەمبکاتەوە.

دوای بڕیارەکەی ئۆپیک بۆ دووبارە کەمکردنەوەی بەرهەمهێنانی نەوت، ماوەی چەند رۆژێکە نرخی نەوت رووی لە بەرزبوونەوە کردووە و ئەمڕۆش بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت نزیکەی دوو دۆلار لە نرخەکەی زیادی کردووە و بە ٨٠ دۆلار و ١٨ سەنت مامەڵەی پێوە دەکرێت.

لە ماوەی ئەم هەفتەیەدا بانکی ناوەندی تەنها چوار رۆژ فرۆشی دۆلاری هەبووە و بە تێکڕا زیاتر لە یەک ملیار و ١١٣ ملیۆن دۆلاری بەشێوەی کاش و حەواڵەی دەرەکی فرۆشتووە. هاوکات، لەسەر ئاستی هەفتانە فرۆشی بانکی ناوەندی کەمی کردووە.

بەگوێرەی زانیارییەکانی ئێن ئاڕ تی، حکومەتی عێراق بڕیاری داوە مووچەی مانگی حەوت وەک قەرز بۆ هەرێم بنێرێت و دەبێت دواتر هەرێم بیداتەوە، هەرێمیش رازی بووە.

دوای بڕیارەکەی ئۆپیک پڵەس بۆ دووبارە کەمکردنەوەی بەرهەمهێنانی نەوت، ماوەی چەند رۆژێکە نرخی نەوت رووی لە بەرزبوونەوە کردووە و ئەمڕۆش بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت بە ٧٨ دۆلار و ٧٨ سەنت مامەڵەی پێوە دەکرێت.

سەرۆکی لیژنەی دارایی لە پەرلەمانی عێراق رایگەیاند، هەوڵەکانیان بۆ چاککردنی ئەو پێوەرانەی مووچەی فەرمانبەرانی پێ دیاری دەکرێت بەردەوامە. دەشڵێت، "هەموارکردنەوەی ئەو پێوەرانە پەیوەندی بە بودجەوە نییە".

چاوگێک لەنێو کۆبوونەوەی شاندی هەرێم و وەزارەتی دارایی عێراق بە ئێن ئاڕ تی راگەیاند، شاندی هەرێم داوای لە دارایی عێراق کردووە پارەی دیکە بۆ مووچەی مانگی حەوت بنێرێت، بەڵام دارایی عێراق رەتی کردووەتەوە و سبەی بە سەرۆکایەتی سەرۆک وەزیرانی عێراق کۆبوونەوەیەک بۆ چارەسەری ئەو کێشەیە بەڕێوە دەچێت.

بڕیارە ئەمڕۆ شاندی وەزارەتی دارایی حکومەتی کاربەڕێکەر لەگەڵ بەغدا کۆببنەوە و مووچەی مانگی حەوت و هەشتی مووچەخۆرانی هەرێم پرسی سەرەکی کۆبوونەوەکە دەبێت. پەیامنێری ئێن ئاڕ تیش دەڵێت، لە کۆبوونەوەکەدا مووچەی مانگی حەوت و هەشتی مووچەخۆرانی هەرێم یەکلا دەبێتەوە.

دوای بڕیارەکەی ئۆپیک پڵەس بۆ دووبارە کەمکردنەوەی بەرهەمهێنانی نەوت، ماوەی چەند رۆژێکە نرخی نەوت رووی لە بەرزبوونەوە کردووە و لە ئێستادا بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت بە ٧٩ دۆلار و ٥٤ سەنت مامەڵەی پێوە دەکرێت، بەراورد بە دوێنێ تا رادەیەک نرخەکەی بەرز بووەتەوە.

پرسی دۆلار، بڕیارە بۆ دووەم جار لەمساڵدا پارێزگارى بانکى ناوەندی و سەرۆک وەزیرانى عێراق بباتەوە ئەمریکا، بەغدا و واشنتنیش پێکەوە لەسەر چەند پرسێکى دارایی و بە تایبەتى هەڵگرتنى سزا لەسەر چەند بانکێک قسە بکەن.

بەمەبەستی ئاگربەست و ڕێککەوتنی ئاسایش لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، سەرۆک وەزیرانی عێراق بەسەردانێکی فەرمی دەچێتە میسر و تونس و باس لەوە دەکەن چۆن عێراق بکرێتە جێگرەوەی دەریای سور.

چاوگێک لە وەزارەتی دارایی عێراق بە ئێن ئاڕ تی رایگەیاند، بڕیاریان داوە مووچەی مانگی حەوت بۆ مووچەخۆرانی هەرێم خەرج بکەن. دەشڵێت،"٥٣ ملیار دینار لە لیستی مووچەی هەرێم کەمکراوەتەوە".

بەڕێوەبەری کۆمپانیای دابەشکاری بەرهەمە نەوتییەکان لە وەزارەتی نەوتی عێراق رایگەیاند، رێوشوێنی جددیان گرتووەتە بەر بۆ کەمکردنەوە و کۆتاییهێنان بە قاچاخچێتی نەوت.

نرخی زێڕ لە جیهاندا بەردەوامە لە بەرزبوونەوە و لە ئێستادا ئۆنسەیەک لەو کانزا زەردە بە دوو هەزار و ٥٢٦ دۆلار مامەڵەی پێوە دەکرێت، لە بازاڕەکانی هەرێمیش، بەراورد بە هەفتەی رابردوو هەر مسقاڵێک زێڕ پێنج بۆ شەش هەزار دینار بەرز بووەتەوە.

دوای بڕیارەکەی ئۆپیک پڵەس بۆ دووبارە کەمکردنەوەی بەرهەمهێنانی نەوت، ماوەی چەند رۆژێکە نرخی نەوت رووی لە بەرزبوونەوە کردووە و لە ئێستادا بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت بە ٧٩ دۆلار و ٥٠ سەنت مامەڵەی پێوە دەکرێت، بەراورد بە دوێنێ ٥٠ سەنت بەرز بووەتەوە.

بەپێی سۆراخێکی ئێن ئاڕ تی لە بازگەکان پارە لە سەرجەم ئەو ئۆتۆمبێلانە وەردەگیرێت کە پەلەوەر یاخود ئاژەڵیان بارکردووە و دەیانەوێت بیبەنە چەمچەماڵ.

سەرۆکى فراکسیۆنى نەوەى نوێ رایگەیاند، وەزیرى دارایی عێراق وتى دواى پشووەکان موچە رەوانەى هەرێم دەکەن و ئەوەى بەرپرسە لە دواکەوتنى مووچە دەسەڵاتدارانى هەرێمن.

لە ئێستادا لە بازاڕەکانی هەرێم ١٠٠ دۆلار بە ١٤٩ هەزار و ٥٠٠ دینار مامەڵەی پێوە دەکرێت، بەراورد بە دوێنێ شەممە، نرخەکەی بەرز بووەتەوە.

بە گوێرەی داتاکانی کارگێڕیی زانیاریی وزەی ئەمریکا، لە هەفتەی رابردوودا هەناردەی نەوت بۆ ئەمریکا کەمی کردووە و بە تێکڕا پێنج ملیۆن و ٤٥٣ هەزار بەرمیلی رۆژانە بۆ وڵاتەکە هەناردە کراوە. هاوکات، عێراق لە پلەی حەوتەمی ئەو وڵاتانە بووە کە زۆرترین نەوتیان هەناردەی ئەمریکا کردووە.

دوای بڕیارەکەی ئۆپیک پڵەس بۆ دووبارە کەمکردنەوەی بەرهەمهێنانی نەوت، ماوەی چەند رۆژێکە نرخی نەوت رووی لە بەرزبوونەوە کردووە و لە ئێستادا بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت بە ٧٩ دۆلار و دوو سەنت مامەڵەی پێوە دەکرێت، بەراورد بە دوێنێ نرخەکەی جێگیرە.

چاوگێک لە وەزارەتی دارایی عێراق بە ئێن ئاڕ تی راگەیاند، چاوەڕوانی هەرێمن لیستی مووچەی مانگی حەوتیان رادەست بکاتەوە، تاوەکو بڕیار لەسەر ناردنی مووچەی هەرێم بدەن.

بەپێی ئاماری فرۆشی زێر، لەمساڵدا لەناو ١٠ وڵاتدا کە زۆرترین زێڕیان کڕیوە، عێراق بە پلەی نۆیەم دێت، بەوپێیەی ١٠٠ تۆن زێڕی کڕیوە.

بەپێی ئاماری سەرچاوەکانی پیشەسازی و بازرگانیی هندستان، لە مانگی تەمموزدا، عێراق دووەم گەورەترین هەناردەکاری نەوت بووە بۆ ئەو وڵاتە.

لە ئێستادا لە نوسینگەکانی دراو لە هەرێم ١٠٠ دۆلار بە ١٤٩ هەزار و ٣٠٠ دینار مامەڵەی پێوە دەکرێت، ئەوەش بەراورد بە دوێنێ ١٠٠ دینار دابەزیووە.

دوای بڕیارەکەی ئۆپیک پڵەس بۆ دووبارە کەمکردنەوەی بەرهەمهێنانی نەوت، ماوەی چەند رۆژێکە نرخی نەوت رووی لە بەرزبوونەوە کردووە و لە ئێستادا بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت بە ٧٩ دۆلار و دوو سەنت مامەڵەی پێوە دەکرێت.

ئەندامێکی لیژنەی دارایی لە پەرلەمانی عێراق رایگەیاند، وەزارەتی دارایی عێراق مانگانە پێویستی بە زیاتر لە حەوت ترلیۆن دینار هەیە بۆ دابینکردنی مووچەی سەرجەم فەرمانبەران. دەشڵێت، مووچەی فەرمانبەران بە تەواوی بیمە کراوە و مەترسی دواکەوتنی لەسەر نییە.

بەپێی زانیارییەکانی ئێن ئاڕ تی، بە فشاری بەغدا ئەو ٣٠ هەزار ناوەی ئەم مانگە بە نایاسایی و فێڵ زیادکرابوو بۆ سەر لیستی مووچەی هەرێم، لابران و هەرێم دیسانەوە لیستەکە دەنێرێتەوە بۆ بەغدا.

لە ١٨ بۆ ٢٢ـی ئەم مانگە، بانکی ناوەندی زیاتر لە یەک ملیار و ٣٧٦ ملیۆن دۆلاری بە بانک و بازرگانەکان فرۆشتووە، کە زیاتر لە ٦٨ ملیۆن دۆلاری فرۆشی کاش بووە.

چەند رۆژێکە نرخی نەوت لە دابەزیندایە و لە ئێستادا بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت بە ٧٧ دۆلار و ٣٣ سەنت مامەڵەی پێوە دەکرێت و بەراورد بە دوێنێ یەک دۆلار و ٣٥ سەنت لە نرخەکەی بەرزبووەتەوە.

مووچەخۆران چاوەروانی کردنەوەی گرێکوێرەی مووچەی مانگی حەوتن، بەغدا و هەرێم خۆشی دەڵێت کە لیستی مووچە کێشەی تێدایە، حکومەتی کاربەڕێکەر دیسانەوە سەرقاڵی ئامادەکردنی لیستێکی دیکەی مووچەیە بۆ مانگی حەوت تا هەفتەی داهاتوو ڕەوانەی بەغدای بکاتەوە

وەزارەتی نەوتی عێراق رایگەیاند، پابەندن بە بڕیارەکانی رێکخراوی ئۆپیک بۆ کەمکردنەوەی بەرهەمهێنانی رۆژانەی نەوت.

لە بازاڕی دراوەکانی هەرێم، نرخی دۆلار بەرامبەر بە کاتی کردنەوەی بازاڕەکان دابەزینی بەخۆیەوە بینیوە و لە ئێستاشدا ١٠٠ دۆلار بە ١٤٩ هەزار و ١٠٠ دینار مامەڵەی پێوە دەکرێت.

بانکی عێراق بۆ بازرگانی رایگەیاند، چوار جۆر قەرزیان بۆ فەرمانبەران و خاوەن گرێبەستەکان بەردەست کردووە و مەرجەکانی قەرز هەموار کراونەتەوە.

شاندی دیوانی چاودێری دارایی عێراق دەستی بە وردبینی کردووە لە خەرجی و داهاتی هەرێم و وردبینی بۆ داهات و خەرجیی سێ مانگى رابردووى حکومەتى کاربەڕێکەرى هەرێم دەکات.

چەند رۆژێکە نرخی نەوت لە دابەزیندایە و لە ئێستادا بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت بە ٧٥ دۆلار و ٩٥ سەنت مامەڵەی پێوە دەکرێت و بەراورد بە دوێنێ یەک دۆلار و ١٦ سەنت لە نرخەکەی دابەزیووە.

وەزارەتی دارایی حکومەتی کاربەڕێکەر هۆکاری دواکەوتنی ناردنی مووچەی لەلایەن حکومەتی عێراقەوە بۆ هەرێم ئاشکرا کرد و باس لەوەدەکات، ناوی دووبارە لە لیستی مووچەدا هەیە و نایاسایش نییە. هاوکات، دوای ١٠ ساڵ لە گرفتی مووچە و لێبڕین و پاشەکەوت؛ تازە دەڵێت: هیوادارین تاوەکو کۆتایی ئەمساڵ ئەو گرفتە چارەسەر ببێت.

پاش ئەوەی دوێنێ نرخی نەوت بەشێوەیەکی بەرچاو دابەزی، لە ئێستادا بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت بە ٧٧ دۆلار و ١١ سەنت مامەڵەی پێوە دەکرێت و بەراورد بە دوێنێ نرخەکەی تا رادەیەک بە جێگیری ماوەتەوە.

نرخی زیڕ لە بازاڕەکانی جیهان و هەرێم بەرزبوونەوەی بەخۆیەوە بینی و لە ئێستادا ئۆنسەیەک زێڕ بە دوو هەزار و ٥٢٢ دۆلار مامەڵەی پێوە دەکرێت.

بەگوێرەی داتاکانی وەزارەتی بازرگانیی ئەمریکا، لەماوەی مانگی رابردوودا بە تێکڕا زیاتر لە ١٦ ملیۆن بەرمیل نەوت بە بەهای زیاتر لە یەک ملیار دۆلار هەناردەی ئەمریکا کراوە.

ماوەی دوو رۆژە نرخی دۆلار دابەزینی بە خۆیەوە بینیوە و لە خوار ١٤٩ هەزار و ٥٠٠ دینارەوە مامەڵەی پێوە دەکرێت.

نرخی نەوت لە بازاڕەکانی جیهاندا دابەزی و بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت بە ٧٧ دۆلار و ١٢ سەنت مامەڵەی پێوە دەکرێت و بەراورد بە دوێنێ نرخەکەی یەک دۆلار وشەش سەنت دابەزیووە.