هێزی ئەمنی لەنێوان دامەزراوەی نیشتمانی و میزاجی تاکەکەسدا

640 جار خوێندراوەتەوە

لۆژیکی هێز بەرامبەر هێزی یاسا و هەرەسی دەوڵەتداری

بناغەی هەر دەوڵەتێکی سەروەر و سەقامگیر ، لەسەر جیاکردنەوەی دامەزراوە و سەروەریی یاسا وەستاوە. کاتێک هێزە ئەمنی و سەربازییەکان، کە دەبێت قەڵغانی پاراستنی نیشتمان و هاووڵاتیان بن، دەبنە موڵکی تایبەتی حیزب و لەوەش مەترسیدارتر، دەکەونە ژێر رکێف و میزاجی تاکەکەسێکەوە، ئەوا هێڵی سووری نێوان دەوڵەتداری و میلیشیاخوازیی دەبەزێندرێت.

رووداوە خوێناویەکەی ئەمڕۆی گوندی لاجان و پەنابردن بۆ لۆژیکی هێز و زمانی گوللە، دیمەنێکی تراژیدی و جێگای داخە کە ویژدانی هەر مرۆڤێک دەهەژێنێت. جێگای پرسیار و سەرسوڕمانێکی قوڵە؛ ئاخر چۆن رەوایە هێزێک کە دەبێت قەڵغانی پاراستنی گیان و کەرامەتی خەڵک بێت، ئاوا بێباكانە و بە رەفتارێکی توندڕەوانە، لوولەی چەکەکانیان ڕووبەڕووی سنگ و سەری هاونیشتمانیانی خۆیان بکەنەوە؟ رشتنی خوێنی رۆڵەکانی ئەم خاکە بە دەستی ئەوانەی کە ئەرکیان پاراستنە، نەک تەنها تاوانێکی نابەرپرسیارانەیە، بەڵکو کوشتنی متمانەیە و دروستکردنی برینێکی قوڵە لە جەستەی نیشتماندا کە بە ئاسانی ساڕێژ نابێت.

یاریکردن بە ئاگری شەڕی ناوخۆ؛ ئەوپەڕی مەترسی بۆ هەر قەوارەیەک ئەوەیە، کە چارەنووسی هێزێکی چەکدار، کە بە خوێن و قوربانیی گەل درووستبووە، بکەوێتە دەستی کەسایەتییەک، کە بڕیارەکانی لەسەر بنەمای کاردانەوەی سۆزدارانە، حەزی خۆسەپاندن و ململانێی کەسی بێت، نەک لەسەر بنەمای دانایی سیاسی و بەرژەوەندیی باڵای نیشتمانەوە بێت. جوڵاندنی هێزی سەربازی لەنێو شارەکاندا بۆ یەکلاکردنەوەی کێشەی سیاسی، نیشانەی هێز نییە، بەڵکوو لووتکەی لاوازی و هەرەسی سیاسییە. ئەمە کردەوەیەکە، کە لەبری چارەسەرکردنی کێشەکان، کۆمەڵگە بەرەو لێواری شەڕی ناوخۆ و ئاژاوەیەکی خوێناویی دەبات.

کاتێک کەسێک، کە هیچ پۆستیکی سەربازی و حکوومی نییە و بێت هێزە ئەمنییەکان وەک سوپایەکی تایبەت بەکاربهێنێت بۆ چاوترساندنی نەیارەکانی و سەپاندنی ئیرادەی خۆی، ئیتر ئەو هێزانە لە چاوی خەڵکەوە لە پارێزەرەوە دەبن بە سەرکوتکار، ملشیا و... ئەمە ئەو خاڵەیە کە متمانەی نێوان هاووڵاتی و دامەزراوە ئەمنییەکان بە تەواوی دەڕووخێنێت و کولتووری ترس و تۆقاندن جێگەی سەروەریی یاسا دەگرێتەوە.

ئەنجامە کارەساتبارەکانی ئەم دۆخە:

لەدەستدانی شکۆی دامەزراوەی ئەمنی: هێزی پێشمەرگە و ئاساییش، کە دەبێت سیمبولی یەکڕیزی و پاراستنی کوردستان بن، دەبنە ئامرازی ململانێی باڵە حیزبییەکان. ئەمە شکۆی ئەو هێزانە لەناودەبات و دلسۆزی و وەلائیان لە نیشتمانییەوە بۆ کوسیی دەگۆڕێت.

تێکدانی ئارامیی کۆمەڵایەتی: بڵاوەپێکردنی هێزی چەکدار لە شارەکاندا، ژیانی ئاسایی خەڵک دەشێوێنێت، بازاڕ و جوڵەی ئابووری ڕادەگرێت، هەستی ئارامی و دڵنیایی لەناو دەبات. هاووڵاتیی ماندوو، لەبری ئەوەی بیر لە بژێوی و دابینکردنی مووچەکەی بکاتەوە، دەبێت لەنێو ترسی پێکدادانی چەکدارییدا بژیێت.

کردنەوەی دەرگە بۆ دەستێوەردانی دەرەکی: کاتێک هێزە ناوخۆیییەکان سەرقاڵی یەکترشکاندن دەبن، قەوارەی هەرێم لاواز دەبێت و باشترین هەل بۆ دوژمنان و نەیارانی دەرەکی دەرەخسێنێت تا دەستێوەردان بکەن و بەرژەوەندییەکانی خۆیان بسەپێنن.

بانگەوازێک بۆ گەڕانەوەی ئەقڵ

پێویستە ئەم شێوازە لە حوکمڕانی، کە پشتی بە نمایشکردنی هێز و چاوترساندن بەستووە، کۆتاییی پێبێت. ناکرێت ئاساییشی گشتی و چارەنووسی میللەتێک بکرێتە قوربانیی میزاج و حەزی تاکەکەسێک:

دەبێت هێزە ئەمنییەکان بە نیشتمانیی بکرێن و لەژێر کۆنترۆڵی حیزب و لایەن دەربهێندرێن و بخرێنە ژێر فەرمانی دامەزراوەیەکی یاسایی و نیشتمانییەوە.

پێویستە ئەقڵ و دیالۆگ جێگەی زمانی چەک و هەڕەشە بگرنەوە بەتایبەت بۆ چارەسەرکردنی کێشە سیاسییەکان.

پێویستە پەرلەمان و دەستەڵاتی دادوەریی رۆڵی کارای خۆیان لە لێپرسینەوە و سنووردانان بۆ هەر دەستەڵاتێک کە لە یاسا لابدات، ببینن.

ئەم هەرێمە بەرگەی شەڕێکی تری براکوژی و کارەساتێکی تر ناگرێت. پێش ئەوەی گڕی ئەم ئاگرە هەموومان بسووتێنێت، ئەوە پێویستە دەنگە ژیر و نیشتمانپەروەرەکان بێنە گۆ و ئەم پاشاگەردانی و شەڕەنگێزییە ناسیاسییە رابگرن.