باوەری هەبوون ناڤ و نیشانێ پەیوەندیەکا سەرکەفتیە و ئاماژەیە بۆ هەبوونا پەیوەندیەکا دۆمدرێژ، لێ ئەگەر یەک خیانەتێ بکەت ئەو پەیوەندی نامینیت و ئەگەرا ژێک جوودابوونا وان دوو کەسان زێدەتر دبیت
زێدەباری کو ھێک یەکە ژ خوارنێن ھەرە ب مفا لێ شەھرزایان رێنمایان ددەن کو ھەموو رۆژەکێ نەھێنە خوارن، ژبەر کو ئەگەر ھەیە زەرەڕێ ب ساخلەمیێ بگەھینیت.
بهێنا نەخوشا پێیان یەکە ژ ئاریشەیێن بێزارکەر کو دبیتە ئەگەرێ شەرمەزاریێ بۆ کەسان، دێ چاوا کاری ڕووبڕوو بی و وێ بێهنێ نەهێلی؟.
گەلەک کەسان ئاریشەیا چەوریا زکی هەیە و ئەو ژی بوویە سەدەمێ ئازارا پشتێ و ژ دەسدانا بالانسا لەشی، چێدبیت ب دویرکەفتن ژ خوارنا خێی چارەسەریا ڤێ ئاریشە یا ساخلەمیێ بهێتەکرن.
لاوازیا سیستەمێ بەڕەڤانیا لەشی باندوری لسەر هەمی لەشی هەیە، ژبلی وێ یەکێ کو ئەگەرێ توشبوون ب نەخوشیان زێدە دکەت، د هەمان دەم دا لەشی ب گشتى لاواز دکەت.
ئەگەر تە د ئامێرێ کەسەکی دی دا ھەژمارا خۆ ڤەکربیت و پشت ڕاستنەبیت ژ داخستنا وێ، ھیچ پێدڤی ب دوودلیێ ناکەت، فەیسبوکێ رێیەک ھەیە کو ڕێیێ ددەت بزانیت چ ئامێریک ود چ دەمەکی دا فەیسبوکاتە بکارئینایە.
ڤەکۆلینەکا نوو ئاشکراکریە، خوارنا دوو سێڤان د رۆژەکێ دا مفایەکێ زێدە بۆ ساخلەمیا دلی ھەیە.
گیرۆبوونا دووگیانیا ژنان چێدبیت بۆ كۆمەكا سەدەمێن جوودا ڤە گەڕیێت، بۆ ڕێگریكرن ژی بۆ ڤان حالەتان باشترە ژن ڕێنمایان ژ نوژداران وەربگرن.
هندەک کەس ب هەبوونا بێهنا نەخوشا دەڤی د نالن، ژبەر کو ددانێن وان پیسبووینە یان ژی کوڕ و توشی ئینتهابا بووینە، گرنگی نەدان ب پاقژیا ددانان و سیستەمێ خوارنێ کو پرۆتین د کێمبن و وەدکەت بێهنا دەڤی نەخوش ب
د دەما گەشتکرنێ دا ب بالافرێ پێدڤیە ئاگەهداری خۆ و کریارێن خۆ بی، ژبەرکو پتریا بالفرخانێن ولاتان پرۆتۆکۆلا تایبەت ب خۆ ڤە هەیە، د دەما بنپێکرنان دا ئەگەرێ دەرخستن ژ بالافرێ هەیە و رێکێ نەدەن گەشتێ بکە
خەموکی یەک ژ بەربەلاڤترین نەخوشیێن دەرونی یە ل جیهانێ، کو خەلکی هشیاریەکا کێم دەربارەی وێ نەخوشیێ هەیە، پسپورێن دەرونی یێن زانکۆیا بۆستن یا ئەمریکی دیار کریە کو ئەوێن یوگا و رێکخستنا یۆگایێ دکەن د دەم
د بەرنامەیەکێ ڕاستەوخۆیێ کەنالێ بی بی سیێ بەریتانی دا، نۆژدارەک ب ناڤێ کلیر وینهام مێهڤانا بەرنامەیە و د دەما گۆتۆبێژان دا دەربارەی قەدەغەیا هاتن و چوونێ، زارۆکێ وێ
پەنجەرەیێن هەموو بالەفرێن گەشتیاری و بازرگانی لجهێ کو چارگۆشە و ڕێک بن، شێوەیێ هێکێ و بازنەینە، ڤی شێوازی ژی سەدەمەکا ئەندازیاریا گرنگ ل پشتە.
وەتسئەپێ ڕاکەهاند، کو چەند تایبەتمەندیێن نوو بەرهەڤکرینە و د وەشانا داهاتیا ئەپێدا دێ بەردەست بن.
میدیایێن میسرێ بەلاڤکر، د دەما بزاڤکرن بۆ هەرفاندنا ئاڤاهیەکێ پێنج قاتی دا، ئاڤاهی دهەرفیت و بسەر حەفارەکێ دا دکەڤیت، لێ شوفێرێ وێ ب سلامەتی ژێ دەردکەڤیت و ژ مرنێ ڕزگار دبیت.
ل گۆر ڤەکۆلینەکێ کو رۆپەلا "جۆرناڵ سلیپ میدیسین" بەلاڤکریە و ئاشکرا کریە، کەسێن درەنگ دنڤن توشی ئاریشە و تێکچوونێ دبن، ژ ئالیێ ساخلەمی و دەروونی ڤە.
ل باشورێ ڕۆژئاڤایێ باژاڕێ شانگشینگا چینێ تڕۆمبێلەک لسەر هێلا جادەیەکێ ب لەزاتی وەردگەڕیت و ئاگربەردبیتێ، بوویەر ژ ئالیێ کامیرەیێن چاڤدێریێ ڤە هاتیە تۆمارکرن.
هاتن و چوونا ب پێیان ب یەک ژ وەرزشێن بساناهی دهێتە هژمارتن، رۆلەکێ سەرەکی ژ پاراستنا ساخلەمیا مێشک و لەش، ژبلی کو رێگریێ ژ توشبوون ب نەخوشیێن جوودا دکەن، هێزا لەشی زێدە دکەت و میزاجی باش دکەت.
زوور کەس پشتی دەمەکێ ژ خوارنا هندەک خوارنان هەست ب برسێ دکەن، ئەگەر دانێ خوارنێ بیت وەها دیار دکەت کو وی جورێ خوارنێ باندوری لسەر زێدەبوونا هەستێ برسیبوونێ یێ هەی.
گرتەڤیدۆیا بڕێڤەچوونا ئاهەنگەکێ د ناڤ یەک ژ قەبرستانێن باژاڕێ مەهدیە یا وەلاتێ تونسێ، کارڤەدانێن دژوارێن بکارئینەرێن تۆڕێن جڤاکی لپەیخۆ ئینان و ب ئاوایەکێ بەرپرسێن وی وەلاتی ئینایە دەنگ و دێ ڤەکۆلینێ
وەریانا پرچێ ل هەمی رەگەزان پتریا خەلکی پێ ڤە دنالن و بەردەوام ل چارەسەریان دگەرن.
ڤەکولینەکا زانستی ئاشکراکریە، خاڤبوونا ماسولکێن دەڤی وەدکەن د دەما نڤستنێ دا دەڤ ب ڤەکری بمینیت، ڤێ یەکێ ژی چەند ئەگەر هەنە
گۆڤارا فۆربس لیستی ناڤێ بهێزترین ژنێن جیهانێ بۆ سالا ٢٠١٩ێ ئەشکەراکر، کو هەر پێنجان سەرکەفتنێن مەزن ووب باندۆر و بهێز د بیاڤێن خۆ دا هەبووینە.
ھاڤین ھات و ئاریشا شەوتسنا پێستی بەر ڕۆژێ دەستپێکریە ، ژبەر وێ یەکێ پێدڤی ب چارەسەریەکا باندۆر ھەیە.
خەوەکا خۆش و ئارام پشتی رۆژەکا تژی وەستیان و کار تامەکا تایبەت ھەیە، بۆ وێ یەکێ ژی رێکارێن ب مفا ھەنە:
مژمژە یەکە ژ فێقیێن ھاڤینی یە و ژبەر بلندبوونا ئاستێ پۆتاسیۆم و مادەیێن خوراکی یێن گرنگ ڕۆلەکێ سەرەکی ھەیە د باشکرنا ساخلەمیا دلی و سورا ھەیڤانە.
مادەیەکێ خوارنێ یێ گرنگ د باھیڤێ دا ھەیە، ب یەک ژ وان چەرەسان دھێتە دانان کو لەشی ڕۆژانە پێدڤی پێ ھەیە و دێ تە ژ نەخۆشیێن مەترسیدار پارێزیت، دگەل ڤێ یەکێ ژی ڕوونێ وێ بۆ پڕچ و پیستی بمفایە.
دگەل بلندبوونا پلەیێن گەرمێ ئاریشێن ساخلەمیێ زێدەدبن ، لێ بەلکی تە نەزانیبیت گەرمایێ مفایێن خۆ هەنە.
ئاڤا سپی یا چاڤان پێکدهێت ژ درۆستبوونا شێلیبوونێ وەکی عەڤرەکێ سپی لسەر رەشکا چاڤی، ئەڤە ژى دەمەکێ روویدەت کو پرۆتینێن چاڤی توپەل دبن و رێگریێ ژ رەشکا چاڤی دکەن کو ب وێنەیان ب زەلالی ببینن.
دگەل بلندبوونا پلەیێن گەرمێ ئامیرێن فینک کۆنێ ژئالیێ هندەک کەسان ڤە دهێنە بکارئینان، کو ئارامیێ پێ ددەن، لێ ژ ئالیێ ساخلەمیێ ڤە نڤستنا لبەر پانکی زیان هەنە.
فێقی رێژەیەکا زێدەیا ڤیتامین و مادەیێن کانزایی تێدانە، کو هاریکارن بۆ بهێزکرنا لەشی، خوارنا فێقی ژی ب مەعیدێ ڤالا چەند مفایێن خۆ بۆ لەشی هەنە.
د گرتەیەکا ڤیدیۆیی دا دەرکەفتیە، کۆمەکا مەلەڤانان ل دوورگەها پلێتنبێرگا ئەفریقیا باشور ڕووبڕووی قرشەکێ دبن و بلەز خۆ ڕزگار دکەن.
هندەک دەما بێ کو گەلەک مۆبایلا خۆ بکاربینی شەحنا وێ کێم دبیت، ئەڤە ژی بێزارکەرە و دبیت نەهێلیت ب ئارامی کارێن خۆ پێ بکەی.
زارۆک بوون خەونا هەموو هەڤژینانە، بۆ ڤان مەرەمان ژی ژن دکارن چەند پێنگاڤێن ساناهی بگرنەبەر کو هەڤکاریا وان دکەن زووتر حەملە( دووگیان ببن.
تیمەک ژ نوژدارێن چینێ مارەک د ماعیدا (گەدە)زەلامەکی دا دەرئینا، کو درێژیا وی ٤٠ سەنتیمەتر بوو.
کرێکارەکی وەلاتێ تەنزانیا ل باکورێ وەلاتێ خۆ دوو بەرێن ب بها دیتن کو بهایێ هەردووکان سێ ملیۆن و ٤٠٠ هزار دۆلارن.
یەلینا سەمیر نۆڤا نوژدار و پسپۆر ژ گرییا پەنجەشێرێ هایداری دایە ب مەترسیا دەرکەفتنا پرسکێن سپیێن ئاڤ تێدای لسەر ئەندامێ نێرینە یان ژی زاوزێ یەکەم نیشانا توشبوون ب پەنجەشێرێ یە.
چەند وێنەیێن هەردوو کچێن ڤلادمێر پوتین، سەرۆکێ ڕوسیا هاتنە بەلاڤکرن کو زارۆکێن ژنا وییا بەرێنە و دیرۆکا وان بۆ دەستپێکا دوو هزارێ و سالێن دیڤدا ڤەدگەریت.
پەنکریاس یەکە ژ ڕژێنە گرنگێن کۆئەندامێ هەرسێ، رۆلێ پێدڤی و گرنگ دبینیت ژ هەرسکرنا خوارنێ دا، ب تایبەت ژ خوارنا چەوردا، ئەگەر ڕژێنێن پەنکریاسێ ژ کاربکەڤیت وی دەمی خوارنێن چەور هەرس نابن و دبنە سەدەما ق
بۆ کێمکرنا کێشا لەشی ژبلی وەرزشکرن و ئاوایێ خۆارنێ پێدڤیە گۆھەرتن د قەبارێ سێنیک و ڕەنگێ وێ دا بھێتە کرن.
خۆ شۆشتن ب ئاڤا سار ھاریکارە بۆ باشترکرنا ساخلەمیا مێشکی و لەشی ب ئاوایەکێ گشتی، ئەگەر مفایێن ڤێ خۆ شۆشتنێ بزانین ب پشتراستی دێ پەیرەو کەین.
خیاری ڕێژەکا زێدە یا ماددێ خۆارنێ تێدایە کو لەشێ مرۆڤی پێدڤی پێیە ھەیا کو ب ساخلەمی بمینیت و مفایەکێ زێدە بۆ چاڤان ھەیە.
زێدە کەس بۆ کێمکرنا کێشا لەشی و حەلاندنا چەۆڕی پەنایێ بۆ ڕێجیم و وەرزشکرنێ دبەن، زێدەی دەمان بێزار دبن و دەستدان لێ بەرددەن.
بەردەوام هەردوو ئالیێن پەیوەندیا ئەڤینداریێ حەز دکەن هەست ب ئارامی و پشتراستیێ بکەن و کەسێ هەمبەر ب تەمامی یێ راستگۆ بیت و بتنێ هەستێن وی بۆ وێ یێ دهەین.
سەدەما زوو توشبوون ب نەخۆشیێن ڤایرۆسی و زوو سارێژنەبوونا برینان ژبەر کێمبوونا ڤیتامین (دی)یە د لەشی دا.
بۆ پاراستنا ساخلەمیا ھناڤان گرنگە رۆژانە چەند پێنگاڤان بکەین و لدیف سیستەمێ دیارکری و ھایداری ئاوایێ خوارنێ بن
مێلاک یەک ژ گرنگترین ئەندامێن ناڤ لەشی و ب بەردەوامی کاردکەت بۆ پاراستنا ساخلەمیا گشتیا لەشی.
ھندەک جاران دەما ژ خەو رادبی ھەست ب وەستیانەکا زێدە دکەی و وەھا دزانی کو تێر نەنڤستی و لەشێ تە پێدڤی خەوەکا زێدەترە.
زارۆکان شیان هەنە ب چەندین شێوان ئەزمانێ خۆ بکاربینن، چێدبیت یەک ژ وان ئینانا دەرا ئەزمانی بیت، ب گشتی ئینانا دەرا ئەزمانی کارەکێ ئاسایی یە بۆ زارۆکان بێ زیانە.
ژبلی زێدەبوونا کێشێ، چەوریا زکی ژی ئاریشەیەکا بەربلاڤە کو ژبلی زەرەرێن ساخلەمیێ ل جەم پرانیا خەلکی ژی تشتەکێ کرێتە.
هندەک ژ خەلکی وەها هەست دکەن کو زیرەکی تشتەکێ وەک شانسی یە چ بو مابیت یان ژی پێ ژدایک ببیت، لێ د راستی دا ب تەمامی وەها نینە و کەسێ زیرەک هەمی دەما رەفتارێن وان وەها دکەت کو زیرەکیا وان بۆ وان بمینیت.
دەما کەسەک د پەیوەندیا سۆزداریێ دایە دڤێت بزانیت ئەو کەسێ دگەل دایە تا چەند حەژێ دکەت و نیەتا راستین چاوانە ، بۆ ڤێ یەکێ ژی دکارن ب ڕێیا چەند نیشانان بزانن.
د دەما ژ پێیان ڤە ئاڤێ ڤەدخۆی، دبیتە ئەگەرێ تووشبوونا ئاریشەیێن ساخلەمی یێن زێدە، پسپورێن بیاڤێ ساخلەمیێ خەلکی رێنمای دکەن کو ددەما ڤەخوارنا ئاڤێ یان هەر تشتەکێ شل دا ژ پێیاڤە نەبن و بڕینەخار.
پەنجەشێرا پرۆستاتان دەمەکێ دا روودەت کو خانەیێن پرۆستاتان ب ئاوایەکێ نەسرۆشتی لێکڤە دبن و ناهێن کۆنترۆلکرن، هەرچەندە ئەڤ نەخۆشیە زوو بهێتە دیارکرن، دەرفەتا لێ رزگاربوونێ هەیە.
د ڤیدیۆیەکێ دا دەردکەڤیت، کچەک بەڕەڤانیەکا گەلەک باش ژ دزینا مۆبایلا خۆ دکەت و ژبۆ کو دزیکەر نەشێت بدزیت، هزرەکا زیرەک بکاردئینیت و دهاڤێتە حەوشا مالەکێ دا.
ئەڤرۆ ڕۆژغەیرینێ زنجیرا عەسمانی یا عێراق و هەرێمێ ژی ڤەگرت و بۆ نێزیکی دوو دەمژمێران بەردەوام بوو، ئاژانسێن نووچەیان ژی ڤیدیۆیا تەڤاهیا ڕۆژغەیرینێ بەلاڤکر.
پتریا کەسان پێدڤیێن خۆ د دەما سەرشوشتنێ دا دگەل خۆ دبەنە د سەرشۆیێ ڤە و ل وێرێ ددانن وەکی فرچێ ددانا و لیفک و خاولی و پێدڤیێن دی، د دەمەکێ دا ئەڤ کارە یێ شاشە و مەترسی لسەر ساخلەمیێ دروست دکەت.
زەیتا زەیتونان هەر دکەڤن دا ب مەرەما چارەسەریێ بکارئینایە، و هەژمارەکا زێدەیا خەلکی دخۆن، لێ ئەگەر ب مەعیدێ ڤالا بخۆی ل سپێدەهیان دێ ساخلەمیا لەشی ب گشتى باشتر کەت.
میدیایێن بەریتانیا ڤیدیۆیا دەما تەقینا کارگەهەکێ ل باژاڕێ لەندەن بەلاڤکر، کو ب وێ سەدەمێ سێ کارکەر برینداربوون.
کرنا کۆمەکا کریار و شاشیێن رۆژانە وەسا ل مرۆڤی دکەت هەست ب دلخۆشیێ نەکەت و بەردەوام د بێتاقەیێ دا بژیت.
وەکی ئەم دزانین پشتی دەربازبوونا چەند رۆژان ژ کرینێ موز رەش دبن، و رەنگێ وان تێکدچیت، ژبەر ێ یەکێ تاما وێ ژی تێک دچیت و د بیتە سەدەم و نەخوین، لێ ب چەند رێکا دکارین ب پارێزین.
پڕانیا خەلکی دەربارەی کەسێن رۆمانسی هزرکرنەکا شاش هەیە، وەسادزانن کو ڕۆمانسیبوون دگەل پیشە و کارێن رۆژانە ناگونجیت، لێ ل ڤێرەدا دی چەند کارەکان دەستنیشان کەین بۆ ئەوێن کو کەسایەتیەکا ڕۆمانسی هەیە.
هەیا کو د دەمسالا هاڤینێ دا بەردەوام لاشە و پرچاتە بێهنەکا خۆش هەبیت، دکاری مفایێ ژ هندەک رێیێن سرۆشتی و ساناهی وەرگری کو هەڤکارییاتە دکەن ب بەردەوامیا ڕۆژێ بێهنەکا خۆش ژتە بهێت.
د گرتەکا ڤیدیۆیی دا کو زێدە د تۆرێن جڤاکی دا بەلاڤبوویە، ھرچەک دەرکەفتیە د وەرزێ زێدەبوونێ دا سەمایێ دکەت.
میدیایێن ڕوسیا بەلاڤکرن، ل پارێزگەها چیلیابینسکییا ڕوسیا بارهەلگرەک ژبەر نەمانا ئسیتۆپی بسەر پێنج تڕۆمبێلان دکەڤیت و دشێلیت.
ڕووپەلێن تایبەت ب بیاڤێ تەکنەلۆژیا و ئینتەرنێتێ ڕاگەھاندن، کۆمپانیا فەیسبووکێ دەستکریە ب تاقیکرنا کۆمەکا تایبەتمەندیێن نوو بۆ پاراستنا تایبەتمەندیێن کەسیێن بکارئینەریێن ماسنجەرێ.
پۆلیسێن باشورێ ویلایەتا هیسن ل ئەلمانیا سێ ژن دەستەسەرکرن د دەما لێڤەکرنا بەلگێن مێوا د رەزێ تری دا، ب مەرەما دروستکرنا ئیپراخان.
فێقی رێژەیەکا زێدەیا ڤیتامین و مادەیێن کانزایی تێدانە، کو هاریکارن بۆ بهێزکرنا لەشی، خوانا فێقی ژی ب مەعیدێ بەتال چەند مفایێن خۆ بۆ لەشی هەنە.
پسپۆرێن تەندروستیێ دیاردکن، پێدڤیە مرۆڤ د تێشتێ دا کێک و پسکویتان نەخۆن و رێ نەدن زارۆکێن وان ژی بخۆن.
مێلاک یەکە ژ ئەندامێن هەرە گرنگێن لەشی، کو نێزیکی ٤٠٠ ئەرک دلەشی دا هەیە وەک ڕاگرتنا رێژەیا شەکرێ دخوینێ دا و هاڤێتنا ژەهرا لەشی و نەهێلانا چەوریا زێدە، گرنگیدان ب مێلاکێ وەک گرنگی دانە بە دلی، لێ هن
جوانی و سەرنجڕاکێشی لگۆڕەی هزرا کەسان دهێتە گۆهڕین، لێ بگشتی هەبوونا کۆمەکا تایبەتمەندیان د مرۆڤان دا وەسادکەت زێدەتر بالکێشتر(سەرنجڕاکێشتر) بن د چاڤێ کەسێن دی دا.
ئاڤ ژیانە و بێ ئاڤ چ زیندەوەر نەشیت بژیت. نۆژدار و پسپۆرێن تەندروستیێ ژی هەردەم ژێدەرێن تەندروستیێ بەحسا مفایێن ڤەخوارنا ئاڤێ دکەن، ڤەخوارنا ئاڤێ سەدەمە بۆ پاراستنا لەشى ژ هشک بوون و نەمانا هەستێ تێهن
لگۆڕەی تەمەنێن جودا زارۆکان ڕۆژانە پێدڤی ب نڤستنەکا تەمام هەیە، نڤستنەکا باش و کوێر باندۆریێ لسەر شیانا مەژیێ زارۆکان دکەت.
پارێزەرێ خێزانا جۆرج فلۆید ڤیدیۆیەکا نوو یا دەما کۆشتنا فلۆید بەلاڤکریە کو لسەر دەستێ دیریک شۆوڤن پۆلیسێ ژکار دورخستی دهێتە خەندقاندن.
ژبەر غەرەبالغی و تێکەلبوونا خەلکی دگەل جیهانا دیجیتال میدیایێ خەلکەکێ زۆر یاسایێن ئەتەکێتێ ژ هزارا وان چووینە و گرنگیێ پێ نادەن.
ئاسن یەکە ژ کانزایێن سەرەکیێن لەشی، کێمبوونا وی ئەگەرە بۆ توشبوون ب ئەنیمایێ کو ژ کێم خوینیێ درۆست دبیت، بەرپرسە ژ هیموگلوبینا خوین و پرۆتینان کو هاریکارن بۆ درۆستبوونا خرۆکێن سوریێن خوینێ.
کریارەکێ مۆبایلا ئایفۆن ل دادگەھا ویلایەتا میزو یا ئەمریکا سکالا ل دژی کۆمپانیا ئەپل تۆمارکریە و تێدا وەک قەرەبوو داخۆازا یەک ترلیۆن دۆلاران دکەت.
بلندبوونا گڤاشێن چاڤی کو ب زەختا چاڤی بەرنیاسە، ئاریشەیێن بینین و ئێشێ د چاڤی دا درۆست دبیت، کو چەند سەدەم ل پشت توشبوون ب زەختا چاڤی هەنە.
رۆپەلا زێد نێت بەلاڤکریە، ئەپلیکەیشنێ ئای ڤێریفای لسەر نووترین ڤێرژنێ سیستەما ئای ئۆ ئێس شیانێن ئاگەهدارکرنا بکائینەران هەیە د دەما هەر بزاڤەکا هاککرنێ دا.
ڤەکۆلینەکا ئەمریکی نهێنیا وان کەسان ئاشکرا کریە کو بێ کو خارنێ کێم بخۆن لەشەکێ رێک و پێک هەیە.
ڤەکۆلینەکا زانستی گرنگیا رۆلێ ماسکێ د رووبرووبوونا کۆرۆنایێ دا و کێمکرنا توشبوون ب وی ڤایرۆسی ئاشکرا کریە و دسەلمینیت ب گرێدانا ماسکی ، ڕێژەیا توشبوون ب ڤایرۆسی کێم دکەت.
سیر یەکە ژ وان خوارنێن کو د پڕانیا مالان دا هەیە و گەلەک بۆ خوارنێ دهێتە بکارئینان، ژبەر وان مفایێن کو دگەهینیتە لەشی.
مێویژ یان ترییێ هشک، خودان ڤیتامین و کانزایێن زێدەیە و هاریکاریا هەرسا خوارنێ ددەت. ئاستێ ماددەیا ئاسن د ناڤا لەش دا زێدە دکەت. هەستیان بهێز دکەت. بۆ پاراستنا ددانان ژی مفابەخشە.
د نها دا كوخين ل جهێن گشتى گومانێ درۆست دکەت، ژبەر کو کوخین یەکە ژ نیشانێن سەرەکیێن توشبوون ب ڤایرۆسێ کۆرۆنایێ.
هندەک جاران بێ کو سەدەم ژی دیاربیت مۆبایلێن مە گەلەک دەم دڤێت هەیا کو تژی شەحن ببن.
دیارکرنا کەسەکێ خۆپەرست بۆ گەلەک کەسان ساناهیە زی هەست پێ دکەت، لێ ئەگەر تە بخۆ ژی ئەو نەخۆشیا دەروونی هەبوو دی هەست پێ کەی؟
لاشەیێ مرۆڤەکێ ئاسایی پێدڤی ب هەشت دەمژمێران نڤستن دشەڤێ دا هەیە، هەیا بکاری کارێن ڕۆژانە ب تەمامی جیبجی بکەت، لێ کێمبوونا دەمێ نڤستنێ ژبلی نەمانا وزەیا لەشی، ئاریشەیێن دەروونی ژی درۆست دکەت.
دايك و باب بەردەوام بزاڤان دکەن ژ تەمەنەکێ بچووک زارۆکێن خۆ فێری تشتێن نوو بکەن و شیان و زیرەکیا وان بزانن، گەلەک جاران زارۆکێن وان ژ وێ یەکێ زیرەکترن یا ئەو چاڤەرێ دکەن لێ چێدبیت ئەو هەست پێ نەکەن.
هونەرمەندێ بەرنیاسێ سینەما و شانۆیێ یێ باژاڕێ دهۆکێ عادل عەبدوڕەحمان د دوو ڤێستیڤالێن جیهانی دا خەلاتێ باشترین ئەکتەر وەرگرت.
ڤەکۆلینەکا نوو شەش سەدەم ئەشکەرا کرنە کو وەسا دکەن نیشانەیێن پیربوونێ د تەمەنەکێ گەنجیاتیێ دا دەربکەڤن.
بدیتنا هندەک کەسان بکارئینانا سەدەمێن ڕێگریکرن ژ دووگیانیێ تنێ باندۆری لسەر هۆڕمۆنان هەیە و ڕێگریێ ژ دووگیانیێ دکەت، لێ هایدار نینن کو زەرەر بۆ ئەندامێن دییێن لەشی دبیت.
ڤیدیۆیا ئاهەنگا بووک و زاڤایەکێ کو ب ئاوایەکێ جوودا ۆ بالکێش هەڤژینی کریە ، ب ڕاددەکێ زۆر د تۆرێن جڤاکی دا بەلاڤبوویە.
ڕۆژانە دیجیتال میدیایا ئێن ئاڕ تی بھایێ دراڤان د بازارێن ھەرێما کوردستانێ دا بەلاڤ دکەت.
وەریانا پرچێ ل هەمی رەگەزان پتریا خەلکی پێ ڤە دنالن و بەردەوام ل چارەسەریان دگەرن
بۆ خۆ پاراستن ژ پرسک و پەلەیان ژن دکارن چەن ڕێیێن ساناهی بکار بگرنەبەر، کو هەڤکاریا وان دکەت هەیا کو پیستێ وان ب سافی و جوانی بمینیت.
گۆلچیسک ب یەک ژ گرنگترین ئەندامێن لەشی دھێت دانان کو خۆینێ ژ ماددەیێن ژەھرێ پاقژ دکەت، و شلەیان د لەشی دا ھەڤسەنگ دکەت.
جودابوونا هەڤژینان تشتەکێ ساناهی نینە، لێ هندەک کریار هەنە کو ب ئاوایەکێ ڕاستەوخۆ کەسی نەچاری وێ ڕێیێ دکەن کو ژێکڤەببن.
ل ئاڤاهیەکێ باژاڕێ ئەلماتا یێ کازخستانێ ئاگرکەفت و ب وێ سەدەمێ ژی بەشەک ژ وان کارکەران ئەوێ کو دوی ئاڤاهیێ کاردکرن ڕێیا چوونەدەرێ ژێ هاتە گرتن.
پسپوران ئاماژە ب وێ یەکێ کرنە، گرنگە ژن د وەرزێ هاڤینێ دا زێدەتر ئاگەهداری ساخلەمیا خۆ بن و وان خوارنان بخۆن کو ساخلەمیا وان باشتر بکەت.
مالپەرێ "Readers Digest" ئاماژە ب دیارترین زیان و مەترسیێن نڤستن و ڕوونشتنا زوور یا ل بەر ئامیرێن هەوا سارکرنێ دا، بڤی ئاوایی:
نڤستن بەشەکا سەرەکیە ژ ژیانا ڕۆژانە و ژ گرنگترین پێدڤیێن ژیانێ یە بۆ مرۆڤى، هەرتێکچونەکا وێ ژى باندور لسەر ساخلەمی و ستایلێ ژیانێ هەیە و دبیت ببیتە ئەگەرێ توشبۆن ب نەخوشیان و ئاریشێن دی لدیف خودا بینی
د دەما دفن گرتنێ دا هەستەکێ گەلەک بێزارکەر و نەخۆش دروست دبیت و هەموو کەس دەما دفنا وان دهێتە گرتن هیڤیخوازە زۆتر خۆ ژێ ڕزگار بکەت.
مە هەمیان هەر ژ کەڤن گوهلێ بوویە کو دبێژن پێدڤیە بەرى تێشتا سپێدێ کەفچکەکێ زەیتا زەیتونان بخوین، لێ چێدبیت مە مفایێن وێ نەزانی بن.
ب دەستئینا مال و مولکی تنێ ب خۆ ماندیکرنێ نابیت، بەلکی پێدڤیە شێوازێ هزرکرنێ ژی بۆ بهێتە گۆهڕین، کەسێن زەنگین ٢٤ دەمژمێران بۆ پەیدارکرن و زێدەکرنا پارە و مولک و سامانێن خۆ بسە دبەن، هندەک ژ کارێن وان
پیڤەرێن جوانی و بالکێشیا زەلامان ژ کەسەکێ بۆ کەسەکێ دی دهێتە گوهەرتن، لێ کومەکا تایبەتمەندیان هەنە ب گشتى رەنجا خاتینان رادکێشیت، و ژ ئالیێ زوور کەسان ڤە ب نمونەیا جوانی و لاوینیێ دهێنە دانان.
بێهنا نەخۆشا لەشی ئاماژەیە بۆ چەند نەخۆشیێن مەترسیدار، لگۆڕەی جۆرا بهێنێ نەخۆشیێ دیاردکەن.
د دەما زڤرۆکا هەیڤانە دا پێدڤیە ژنان گرنگیەکا تەمام ب خوارنێن خۆ بدەن، ژبەر کو باندۆریێ لسەر لەشێ وان چێدکەن، چێدبیت هەندەک خۆرێن خوارنان ئێشا دەمێ زڤرۆکا هەیڤانە زێدە بکەن.
ڕاستە سیکۆتینێ مفایەکێ زۆر هەیە بۆ بڕێکرنا هند کارێن ڕۆژانە، لێ دەما ب دەستی یان هەر جهەکێ دییێ لەشی ڤە دمینیت ژێڤەکرنا وی زەحمەتە.
زانایێن سوێدی دیار دکەن کو ڤەخوارنا چایێ مفایەکێ زۆر بۆ ھەموویان ھەیە و ب تایبەتی بۆ ژنان.
گەلەک کەسان د دەمێن جودا برین و پرسکێن سپیێن ئاڤدار د ناڤ دەڤێ وان درۆست دبیت، کو ئازار و وەرمین و سوربوونەڤە هەیە، د ڤان دەمان دا ژی نان و ئاڤ ڤەخوارن ژی زەحمەت دبن.
بۆ چارەسەریا زەریا ددانان گرنگە چەند پێکهاتەیێن سروشتی بکاربینن و خۆ دوور بکەن ژ کەرستەیێن کیمایی، ژبەرکو هەموویا باندۆریێن نەرێنی زێدەترن ژ ئەرێنیان هەنە.
وەرمینا بەلاعینان نەخۆشیەکا زورە تایبەت د قۆناغا زارۆکینیێ دا ، تووشی ئێش و باش نەخۆارنا خۆارنێ دبن.
ئێک ژ ئەوان فێقیێن کۆ مفای دگەھینیتە لەشێ مرۆڤی خۆخە، ھەروەسا شەربەتا وێ ژی یا دەولەمەندە ب ماددێ خوارنێ و ڤیتامینێن جۆراوجۆر، کۆ چەندین پێدڤیێن جەستەیی دابین دکەت و مرۆڤی ژ گەلەک نەخوشیان دپارێزیت.
باشترین ڕێ بۆ گرنگیدان ب پیستی کەرەستێن سرۆشتی بۆ بھێتە بکار ئینان، ژبەر کو پێدڤیە پیست ماددێن خۆارکی یێن باش وەربگریت ، ژ بۆ کو ب گەنجی بمینیت.
خۆ شۆشتن ب ئاڤا سار هاریکارە بۆ باشترکرنا ساخلەمیا مێشکی و لەشی ب ئاوایەکێ گشتى، ئەگەر مفایێن ڤێ خۆ شۆشتنێ بزانین ب پشتراستی دێ پەیرەو کەین.
ل گۆری ڤەکۆلینەکا نوو یا نۆژداری، پێدڤیە ژنێن دووگیان چەرەزان بخون داکو زارۆکێن وان ژیر و زیرەک بن.
ژبلی کو قاوەی مفایەکێ باش ب لەشی دگەهینیت تێکەهەلکرنا وێ ژی دگەل شامپۆیێ مفایەکێ زۆر ب پرچێ دگەهینیت.
بۆ پاراستنا ساخلەمیا ھناڤان گرنگە رۆژانە چەند پێنگاڤان بکەین و لدیف سیستەمێ دیارکری و ھایداری ئاوایێ خوارنێ بن.
یەک ژ وان پسیارێن گەلەک دهێتە کرن دەربارەی سێکسی، ئەوە کو گەلو گەلەک سێکس کرنێ زەرەر بۆ ساخلەمیێ هەیە یان ژی نە؟
نۆژداران بەحسا کۆمەکا نیشانان کریە کو ئاماژەن بۆ بلندبوونا ڕێژەیا شەکرێ د خوینێ دا، لێ گەلەک کەس گرنگیێ ب ڤان نیشانان نادەن و پشتگۆهـ دئێخن.
هەژمارەکا زێدەیا ڤەکولینان بەحسا مفا و گرنگیا ڤەخوارنا قەهوێ دکەن و پشکەک ژى تەکەزیێ لسەر هێلانا وێ دکەن کو ئەگەر هەیە کو هێلانا قەهوێ چەندین مفا و گرنگی هەبن، لی دگەل وێ یەکێ ژى باندوەریێن لاوەکی هەن
ب دیتنا گەلەک کەسان د وەرزێ هاڤینێ دا ب ئاڤا سار خۆ بشۆن دێ لەشێ وان هین بیت و پلەیێن گەرمێ داکەڤن، لێ ڤەکۆلینەکا زانستی بەحسا گرنگیا خۆ شوشتن ب ئاڤا گەرم کریە ب تایبەت د هاڤینێ دا.
سەرێ هەموو قەلەمەکێ جاف کونەک تێدایە کو پشکەکا زێدەیا خەلکی نزانن بۆچی بکاردێت، زێدەباری وێ یەکێ کو گەلەک مفا ژی هەیە.
ژیان ژ دەستدانا زەلامەکێ ڕەشپیست ل ئەمریکا پشتی دەستەسەرکرنێ ژ ئالیێ پۆلیسان ڤە، کارڤەدان لپەی خۆ ئانین، ئەوژی ژبەر ئاوایێ سەرەدەریکرنا پۆلیسان دگەل دا.
بۆ وان کەسێن کو ب بەردەوامی هەست ب دوو دلیێ دکەن، گەلەک گرنگە سەدەمێ دیاربکەن، هەیا بکارن ب چەند ڕیێن ساناهی خۆ ڕزگاربکەن و بیێ وێیەکێ کو ببیتە سەدەمێ تێکچوونا ڕەوشا دەروونیا وان.
ئەنجامدانا چەند کارێن بەردەوام د ژیانا ڕۆژانە دا سەدەمن بۆ کۆمبوونا چەوریێ ژ کی و زێدەبوونا کێشا لەشی، بۆ نەمانا وێ چەوریێ ژی ماندیبوون و وەرزشەکا زاڤ دڤێت.
سێکسکرن یەک ژ کارێن بهێز د ناڤبەرا ژن و زەلامان دا و باندۆریێن مەزن یێن ساخلەمیێ و بارێ دەرونی لسەر مرۆڤان هەیە، ژبەر هندێ پێدڤیە هەموو کەسەکی زانیاریێن تەمام لسەر ڤی بابەتی هەبن.
بۆ بەرەڤانیکرن ژ ساخلەمیا ئەندامێن هناڤان گرنگە ڕۆژانە چەند پێنگاڤان جیبجی بکەن.
ڤەخوارنا چایێ پشتى نان خوارنێ ب تشتەکێ بەربەلاڤ ل کوردستانێ خەلک ب ڤی ئاوای ڤەدخون، پشتى هەر یەک ژ دانێن خوارنێ راستەوخۆ چایێ ڤەدخۆن، بێ کو بزانن کو ئەڤە چەند یا مەترسیدارە و زیانێن وێ یێن ساخلەمیێ چن
چەندین تشتێن جودا هەنە کو باندۆریێ لسەر نڤستنێ دکەن، وەک گفاشتنا دەرونی، نەخۆشیین جودا، وەک شەکرێ و نەخۆشیا گورچیلکا، دگەل وێ یەکێ ژی دا یەک ژ وان سەدەمان کو ئەگەر هەیە باندۆری هەبیت لسەر تێکدانا سیست
گریان بەرسڤەکا سرۆشتی یا مرۆڤی بۆ چەند هەست و سوزێن جوودا، ژ وان ژى، خەم و تورەى و هەیا دلخوشی ژى.
ب بەردەوامی زانا بەحسا مفایێن جۆدایێن چەرەساتی دکەن، لێ ب کێمی تیشکێ لسەر مەترسیان ددانن کو ئەگەر گەلەک بهێنە خوارن، گەلو دێ چ زەرەرێ ل پش خۆ هێلن.
هونەرمەندێ سترانبێژ میران عەلی نووترین بەرهەمێ هۆ ب شێوەزارێ کرمانجی بناڤێ " ڕێ چالێ" ل چەنالێ یوتیوبا خۆ بەلاڤکر.
زەربوونا چاڤان چەندین ئەگەرێن جوودا هەنە کو پێدڤیە نەهێنە پشتگوهاڤێتن و ئەگەر بۆ دەمێ زوور بەردەوامن بیت پێدڤیە ب زوویترین دەم سەرەدانا نوژداری بکەی.
هونەرمەندێ سترانبێژ هەڤال ئیبراهیم نووترین بەرهەمێ هونەریێ خۆ ب هەلکەفتا جەژنا ڕەمەزانێ بناڤێ "تۆ یا جانی" بەلاڤکر.
ل ولاتێ میسرێ، پشتی کو مەلایێ مزگەفتەکێ دخوازیت نڤێژا بکۆم یا جەژنێ ئەنجام بدەت، پۆلیس بسەردا دگرن و ئەو ژی دڕەڤیت.
باھیڤ جورەکێ چەرەزاتانە کو کەسێن زێدە حەژێ دکەن ، ژبلی تاما وێ یا خۆش ، یەکە ژ خۆارنێن ب مفا کو گرنگە د سیستەما خۆارنا رۆژانە دا ھەبە.
هەرچەندە چێدبیت تە هزرا وێیەکێ نەکربیت، لێ پرانیا قوفلان زێدەتر ژ کونەکێ تێدایە، لی مفایێ وان چیە؟
د ڕۆژێن جەژنێ دا گرنگە خوارنا ساخلەم بخوی و پشتا خۆ ب سیستەمەکێ خوارنێ یێ گونجایی گرێدەی، ژبۆ کو دووربن ژ ئاریشەیێن تێکچوونا مەعیدەی و کاریارا ھەرسێ.
گرێیا پەنجەشێرێ جورێن جوودا ھەنە ، لێێ گرێیا پەنجەشێرا مەژی ب مەترسیدارترین جور دھێتە دانان و باندۆرا خراب لسەر ساخلەمیا بجھـ دھێلیت ، ئەگەر بلەز نەھێتە چارەسەرکرن.
ھەچەند وەسا ڕاھاتبی کو تیڤلێ چەند کەسکاتی و فێقی یێن جوودا پاڤێژی ژبەر کو ھەموو کەسس وەسا دکەن ، لێ تیڤلێ پیڤازێ ھند ب مفایە ، وەسا لتە دکەت کو جارەک دی نەھاڤێژی.
هونەرمەند مێهڤان بێدوهی ب هەلکەفتا جەژنا رەمەزانێ کلیپەکا نوو بناڤێ (کچا گوندا) بەلاڤکر.
گەلەک کەس وەسا فێربوونە کو بێ بەتەنی خەوا وان ناهێت هەیا ئەگەر سەقایێ ژوورێ یێ گەرم ژى بیت، ئەڤە ژى وەکی دانا هێزێ یە بۆ هاتنا خەوێ.
هەبوونا ئازارا پشتێ یەکە ژ ئاریشەیێن ساخلەمیێ کو گەلەک جاران ژبەر زێدە ڕۆنشتن و گرنگی نەدان ب وەرزشکرنێ دروست دبیت، ئەڤ کریارە ئازارا پشتێ د دەمەکێ کێم دا ناهێلن.
شەکر تامەکا خوش د دەتە خوارنێ وەدکەت کو زێدەتر تامێ ژێ ببینی، لێ هندی رێژا خوارنا شەکرێ زێدەتربیت دێ باندوریێن نەرێنی و زیان زێدەترێن ساخلەمیێ گەهینیت.
پشتى وەستیانەکا رۆژانە، پتریا کەسان ب شەڤ ب ساناهی خەوا وان ناهێت و نکارن ب باشی بنڤن، بۆ ڤێ یەکێ ژى دکارن مفایی ژ رێکەکا سرۆشی ببینن، هەیا کو ب باشی بنڤن.
ژ بلی وێیەکێ کو مفایەکێ زۆر بۆ ساخلەمیێ هەیە، دشێن ڕەشکێ بۆ چارەسەکرنا ئاریشەیێن دەم وچاڤان ب تێکهەلکرنا کەرەستەیێن دی بهێتە بکارئینان.
ڤەکۆلینەکا زانستی ئاشکراکریە ، خوارنا باجان سورکان ب ئاوایەکێ بەردەوام، کۆالیتیا سپێرمێ زەلامان باشتر دکەت و شیانێن زەلامان بۆ چێکرنا زارۆکان ٤۰٪ زێدەتر دکەت.
میدیایێن میسرێ ڕاگەهاندنە، حالەتەکێ کێم( دەگمەن) هاتیە تۆمارکرن، کو بەریا نها نەبوویە، ب هەژمارە ٢٠ ل جیهانێ دهێتەدانان، کو بریتیە ژ دایکبوونا زارۆکەکێ کو دوو ئەندامێن نێر یێن تەمام هەیە.
چاڤێن حەسید یان پیس یەکە ژ کەڤنترین بیرۆباوەران ل جیھانێ، چاڤێ تووڕە و شەڕانی ھەرچەندە ڕەنگەکێ کویر و دیرۆکێ ھەیە، لێ ھەیا نھا ژی ل چەندین وەلاتان خەلکەکێ زۆر باوەری پێ ھەیە.
د زێدەکرنەکا ئاشکرا دا بەرچاڤکا زارۆکەکێ ئاوارەیێ یەمەنی کو ب مادەیێ کانزایی هاتبوو دروستکرن، ب کۆژمێ سێ هزار و ٨٠٠ دۆلاران هاتە فرۆتن.
ڤیتامین سی (Vitamin C) گەلەکا گرنگە بۆ لەشێ مرۆڤی کو ب ئاوایەکێ ساخلەم کار بکەت، پێدڤیە ڕۆژانە بڕەکێ دیارکری ژ ڤێ ڤیتامینێ بهێتە خوارن، ژبەر کو ب هەڤبەکرن ب ڤیتامینێن دی بۆ دەمەکێ درێژ د لەشی دا دمین
ڤەکۆلینەکا نوو دەربارێ چارەسەرکرنا کەچەلیێ ھاتیە کرن وو تێدا ھاتیە، کو دبیت ھەڤرکیا کەچەلیێ د ناڤا خانەیێن بنچینەیی یێن پێستێ سەری دا بیت و بکار ئینانا جورە چەوریکێ وەک دەرمان ، ھاریکاریا دووبارە دەرک
هەژمارا وان کالۆرییان کو مرۆڤ د دەما سێکسکرن یا ڕاکرنێ د سوژینیت دەمەکە بوویە جهێ گۆتگۆتکێن خەلکی،نووترین ڤەکۆلینەکا کەنەدی ئەڤ بابەتە یەکئالی کریە.
هندەک جاران نڤاندن( خەواندنا) زارۆکان ساناهی نینە و بەشەکا زێدە یا دایک و بابان ئاریشەیا نڤاندنا زارۆکێن ساڤا هەیە، لێ دکارن ب چەند ڕیێن ساناهی زارۆکێن خۆ بنڤینن.
وەرمینا مەعیدەیێ (گەدە) و زکی یەکە ژ دیارترین ئاریشەیێن ساخلەمیا بەشەکا خەلکی کو گەلەک جاران ژبەر ئاریشەیا لەشی و دەروونی چێدبیت و ئازارەکا زێدە دبیت.
ھندەک کەس دەما ژ نیشکەکێ ڤە دلڤن، درازێن یان ژی ڕادبن سەرپێ ، ھەست ب چاڤ تاریبوونێ دکەن ، ئەرێ سەدەما توشبوون ب ڤی حالەتی چیە؟
زور کەس وەسا دزانن ئەو مۆزێن خالێن ڕەش لسەر ب کێر خارنێ ناھێن، لێ دراستی دا شاشن، ژبەر کو وان مۆزان مفایەکێ زێدە ھەیە.
د ژیانا رۆژانەدا ژبەر ئەگەرێن جوودا، هەمى کەس توشی وەستیانا لەشی و دەرۆنى دبن، لێ چەند رێکێن بساناهی و بلەز هەنە بۆ چارەسەریا وەستیانێ کو تو دکاری مفای ژێ ببینی.
چایا کەسەک یەکە ژ وان ڤەخوارنان کو مفایەکێ زێدە ب لەشی دگەھینیت، لگۆڕەی گۆتنا زانایان دشیاندایە چارەسەریا وەریانا پرچا ژن و زەلامان بکەت.
لگۆری گرتەیەکا ڤیدیۆی کەسەک د ئاڤاهیەکێ بلند دا کەفتیە خوار، لسەر شەبەکەکا ئاڤاهیەکێ دی مایە.
دگەل بلندبوونا پلەیێن گەرمێ و د نیڤا مەھا رەمەزانێ دا تێھنیبوون رەنگە مەزنترین ئاریشا ڕۆژیگران بیت ، ژبەر وێ یەکێ گرنگیدان ب وان خوارنێن کانزایێن پۆتاسیۆم ڕۆلەکێ کارا ھەیە د کێمکرنا ھەستێ تێھنیبوونێ د
ئاڤ ڤەخۆارنا د حالەتێ ژ پێڤە ، ئەگەر ھەیە مرۆڤی تووشی ئاریشێن زێدە بکەت، پسپۆرێن ساخلەمیێ رێنمایا خەلکی دکەن ، کو دەما ئاڤ ڤەخۆارنێ دا یان ھەر شلەیەکێ دا روونن.
باقلکێن کەسک یێن تەر رێژەکا زێدە یا ڤیتامین و کانزایێن بمفا تێدانە، کار دکەت بۆ بهێزکرنا لەشی و بەرەڤانیا لەشی، ژ بەکتریا و ڤایروسان دێ پارێزیت.
خوهکرن د دەما هەستکرن ب گەرمێ و لڤینێن گران ئاسایە،لێ ئەگەر خوهکرن ب ئاوایەکێ زێدەبیت، وی دەکی کۆمەکا سەدەمان هەنە کو رێخۆشکەرن بۆ خوهکرنەکا زێدە.
زەلامەکێ کۆریا باشور حالەتەکێ بالکێش هەیە ب ئاوایەکێ کو هەموو ڕۆژێ بۆ دەمێ پێنج سالانە سەرێ خۆ ل دارەکێ ددەت هەیا بریندار دبیت.
بەرێ گولچیسکان ب سەدەما زێدەبوونا ماددەیێن کانزایى و خوێ د لەشى دا دروست دبیت ، و باندۆرێ ل سەر لەشى دروست دکەت.
ژنان مەهانە گۆهڕانکاری بسەر هۆڕمۆنێن وان دهێن و هێکەک ژ هێلکەدانا وێ دبیتە لەشێ وێ و بۆ یەکا دی خۆ بەرهەڤ دکەت، ل ڤێرە دا جهێ پرسیارێ ریە، ئەرێ زەلام هەڤئاوایێ ژنان دکەڤنە عادە( زڤرۆکا) مەهانە؟
میدیایێن ئەمریکا ڤیدیۆیا بالەفڕەکی بەلاڤکر، کو خۆ ل هێلەکا کارەبێ ددەت دیڤدا کەفتە خوارێ و ب وێ سەدەمێ کەسەکی ژیانا خۆ ژ دەستدا و دوو یێن دی ژی برینداربوون.
گەلەک جاران کرنا کۆمەکا شاشیان دبیتە سەدەمێ ژیانا ژ دەستدانا خۆشتڤیا ژیانا خۆ و ژ دەست دووربکەڤیت و ژدەست بدەی، ژبەرهندێ باشترە زێدەتر ئاگەهدارێ خۆ بی.
زۆر کەس خۆارنێن ڕۆژێن پێشتر گەرم دکەن ، لێ ھندەک ژ خۆارنان نابیت بھێنە گەرم کرن ، بەلکی پێدڤیە پشتی خۆارنێ بھێنە ھاڤێتن.
چەندین تشتێن جوودا ھەنە کۆ باندۆر لسەر نڤستنێ ھەیە ، وەک فشارا دەروونی ، نەخۆشیێن جوودا ، شەکرە و نەخۆشیا گۆلچیسکان و سەدەمەکا دی بۆ جورێ وان خۆارنان ڤەدگەریت یێن کۆ ڕۆژانە دخۆی.
هندەک جاران لەش تووشی چەند حالەتێن نەیاسای دبیت کو ڕەنگە هندەک ژ وانا نیشانا بن بۆ نەخۆشیێن جۆر بجۆر، بۆ نمونە تێکچوونا لێدانێن دلی و هەستکرن ب خوها سار ل وان نیشانا بن کو نەخۆشیا دلی ئاشکرا دکەت.
ڕۆژنامەیا "میترۆ" یا بەریتانی بەلاڤکر، نڤستن د شەفێ دا و لبەر پانکێ هند ژ ئاریشەیێن ساخلەمیێ وەک هەستیاری (حەساسیەت) و رەبوو و سوتاندنا ماسولکەیان هەیە.
کچێن شەرمن کۆمەکا تایبەتمەندییان هەنە کو وەسا دکەن زێدەتر بالکێشتربن و خەلک ل وێیەکێ تێبگەهن کو ڤان جۆرە کچان شیانێن تایبەت زۆرن، لێ ئەشکەرا ناکەن.
تۆڕا جڤاکیا ئەنیستاگرام ڕاگەهاند، دێ چەند تایبەتمەندیێن نوو زێدەکەت و تێدا، دکاری ئەو کەسێن کو تە بێزاردکەن و کۆمێنتێ کەرێت دکەن، ب ساناهی کۆنترۆل بکەی.
مەها رەمەزانێ ب دەمەک باش دهێتە دانان بۆ کێمکرنا کێشێ و ڕێککرنا لەشی ، ژ بۆ کو بگەهن ب ڤێ ئارمانجێ دڤێت دگەل ڕۆژی گرتنێ دا چەند گاڤێن گرنک بگرنەبەر.
سەرئێشان یەک ژ نەخوشیێن بەربەلاڤە کو د مەها رەمەزانێ دا پشەک ژ رۆژیگران توش دبن، ئەو ئێشان د دەما ب رۆژیبوونێ دا یان پشتى رۆژی شکاندنێ رووددەت.
ژنەکا میسری یا تەمەن ٢٣ سال پشتی کو دەرمان دایە هەڤژینێ خۆ د مالا خۆ دا هەستایە ئەندامێ نێرینەیێ زەلامێ خۆ ژێڤەکریە.
بەربلاڤترین جلێن بیکان سپینە، د پتریا جڤاکان دا ڕەنگێ سپی نیشانا پاقژیەکا تەمامە، ئەڤە یەک ژ وان سەدەمان کو وەدکەن بیک د جیهانێ دا، ب تایبەت ل ڕۆژئاڤا جلێ سپی بکەنێ د ئاهەنگا هەڤژینیێ دا.
هەرچەندە هەموو ڕاهاتینە کو ئالایێ ولاتێن خۆ لسەر ملێن لەشکەرێن خۆ ببینن، لێ یا جهێ سەرنجێ، لەشکەرێن ئەمریکی ئالایێ ولاتێ خۆ لسەر ملێن ب بەرۆڤاژی ددانن، سەدەم چیە؟
هەبوونا سیستەمێ خوارنا ساخلەم و هەڤسەنگ هاریکارە بو نەمانا ئاریشەیێن کێمیا ڤیتامینان د لەشی دا، کو کومەکا نیشانان د دەما کێمیا ڤیتامینان دا د لەشی دا دیاردبن.
لێڤ ژبەر بەرکەفتنا تیشکا ڕۆژێ و کارتێکەرێن دەرەکی زێدەتری زێدەتری جیهێن دی یێن پستی توشی شەقبوونێ دبیت، دکاری ب چەند ڕێیان لێڤا خۆ چارەسەر بکەی.
زەبەش یەکە ژ وان فێقیان کو گەلەک کەس حەز دکەن بخۆن، ژبەر کو ژبلی تام خۆشیێ، لەشی ب تەڕی دهێلیت و تێهنیبوونێ ناهێلیت.
هەموو جۆرێن تووشبوون ب جەلتەیا دلی تنێ ژ ئازارا سینگی پێکنەهاتنە، بەلکو هندەک جاران کۆمەکا نیشانەیێن دی ژی دگەل داهەنە.
دگەل بلندبوونا پلەیێن گەرمێ لەشێ گەلەک کەسان ب تایبەت بن ملێن وان خوهـ دگریت و بێهنەکا نەخۆش لێ دهێت، کو دبیتە جهێ بێزاربوونا کەسی و بەرامبەرێ وی.
پسپۆرێن بیاڤێ نوانکاریێ ڕێنمایان ددەن ، شەڤانە بەریا نڤستنێ پرچا خۆ نەشوون ژبەر کو چەند زەرەر بۆ پرچ ۆ پێستێ سەری ھەیە.
د ڤەکولینەکێدا کۆ ل زانکویا بینگهامتون ل ویلایەتا نیویورک یا ئەمریکى هاتیە ئەنجامدان گوتیە، ئەو لڤینێن مرۆڤ د نڤێژێدا دکەت، ئەگەرێ ئێشانا پشتێ کێم دکەت ئەگەر ب درۆستى بهیتە کرن.
ب پشراستی ڤە ڕۆژەک ژ ڕۆژان تە سەرنجا وێیەکێ کریە دەما مێشەک د ژوورەکێ دا تە بێزار دکەت پەنجەرێ ژی بۆ ڤەدکەیت ناچیتە دەرڤە و چەندین جاران خۆ ل شوشەیا پەنجەرێ ددەت، لێ ژبەر چ نکاریت ب ساناهی بچیتە دەرڤە
میدیایێن ئەرمەنستانێ ڤیدیۆیەکا ناڤ پەرلەمانێ ولاتێ خۆ بەلاڤکر کو تێدا، د دەما ئاخافتنێ دا شەڕە بۆکس و خۆ لێکدان د ناڤبەرا دوو پەرلەمانتاران دا ڕووددەت.
پێکئینانا ژیانا ھەڤژینیێ پێدڤی ب ھزرکرن و کەسەکێ گۆنجای ھەیە، نەکو بریارەک بلەز کو پشترا باجەک گران بدەی و کەسەک شاش ھەلبژێری.
پەنجەشێر یەک ژ نەخۆشیێن مەترسیدار و ب چەندین قۆناغان دا دەربازدبیت و چەند جۆرێن جودا ژی هەنە، وەک پەنجەشێرا مەمکی ب ناڤ و دەنگترین ژ وان دهێتە دانان ب تایبەت د ژنان دا.
گرتە ڤیدیۆ د تۆڕێن جڤاکی هاتیە بەلاڤکرن و کارڤەندانێن مەزن لدیف خودا ئینانە، کو تێدا تێشکێ پشیکەکێ ب ئاوایەکێ هوڤانە ژ ئالیێ دوو کچان ڤە دهێتە ئێشاندن.
ئەپلیکەیشنەک ب ناڤێ "Discover" درۆستکریە و ب وێ ریێ، بێی هەبوونا پاکێجا ئینتەرنێتێ ژی، دکاری بچیە ناڤ زانیاریان.
خوارنا فێقیان، هەموو دەمەکێ ژ بۆ لەشێ مرۆڤان مفادارە و ژ بەر زێدەبوونا ڤیتامینان، ساخلەمیا مرۆڤان دپارێزە.
زوور کەس پشتی روژیشکاندنێ راستەوخو شرینی دخون و زێدە ئاڤێ ڤەدخون کو زیانێ ب لەشی و مەعیدەی گەهینیت.
کۆمپانیا فەیسبووکێ ڕاگەھاند، کۆمەکا دیزاینێن نوو بۆ ئەپێ مۆبایل و ھەڤدەم لاپتۆپێ ژی بەرھەڤکریە و دێ ژ ئاوایێ بەرێ یێ فیسبووکێ جوودا بیت.
ئەو کەسێن کو نەخۆشیا گولچیسکان هەنە د مەها ڕەمەزانێ دا توشی ئازارێ دبن، ئەو ژی ژبەر تێکچوونا سیستما خۆراکی و کێمبوونا ڤەخوارنا ئاڤێ.
ئەگەر د بەرێ دا تە ڤیدیۆیا چێلەکێ دیتبیت کو کونەک د لایەکێ زکێ وێ دا هەبیت، ب ئەگەرەکا زێدەڤە ئەو پسیار ل دەف تە دروست بوویە کو ئەڤە چییە؟ د ڕاستیێ دا ب وێ ڕێیێ بەرهەمئینانا خۆراکی دهێتە زێدەکرن و گاز
زەلامەکێ بەرازیلی دەما چوویە دەف نۆژداری ژبەر ئێشا د پشتا خۆ دا، نۆژدار تووشی مەندەهۆشیی بوون ب وێ یەکێ کو سێ گولچیسک هەنە، ئەڤە ژی حالەتەکێ کێم وێنەیە.
شیرمۆز یەکە ژ وان شەربەتێن ژبلی کو تامەکا خۆش ھەیە ، مفای ژی ب لەشی دگەھینیت، شێداری و وزێ ب لەشێ ڕۆژیگران ددەت.
هەستیاریا بابەتێن شیری یان ئەنزیمێ لاکتوز، حالەتەکە تێدا لەشی شیانێن بەرهەمئینانا ئەنزیمێ لاکتوزی نینە کو بەرپرسە ژ داشکاندن و هەرسکرنا لاکتوزی کو شەکرەکا سرۆشتی د ناڤ پێکهاتێن شیری دا هەیە.
بێهنا دەڤی یەکە ژ وان ئاریشەیێن کو گەلەک کەس پێڤە دنالینن و نزانن چاوا چارەسەر بکەن، بۆ ڤێ یەکێ ژی پەنایێ دبەنە بەر ڕێیێن کیمیایی و بکارئینانا دەرمانان.
زۆر کەس د پاشیفێ دا تووشی ھند شاشیان دبن کو جھێ مفا بۆ وان ھەبیت ، زەرەر ڤێ دگەھیت و دەما رۆژیگرتنێ دا تووشی بێتاقەتیێ دبن.
زەنجەفیل جۆرەکە ژ ڕووەکان کو ب تەڕی و هشککری دهێتە خوارن، هەروەسا ژبلی ڤێ یەکێ تامەکا خۆش و گرنگیەکا باش ژی بۆ ساخلەمیێ هەیە.
پرپینە جورەکێ کەسکاتی یە و بەلگێن وێ ب چەندین ئاوایێن جوودا دهێتە خوارن، ئەڤ کەسکاتیە یێ زەنگینە ب چەندین مادێن خوراکی یێن گرنگ و کومەکا مفا و باندوریێن باش بۆ لەشی هەنە.
یەک ژ ئاریشەیێن مەعیدەى " بەرسوژ"ە کو دبیتە سەدەما زێدەبوونا ترشیاتیا ناڤا مەعیدەى و ئێش و وەرمینا مەعیدەى لێدکەڤیت، ئاریشێن دەروونى و زێدە خورى سەدەمن بۆ توشبوون ب بەرسوژێ.
کۆمپانیا ھواوی ڕاگەھاند، دەست کریە ب فڕۆشتنا چەند نمونان ژ نووترین مۆبایلێن خۆ کو د ناڤ دا مۆبایلا "HONOR ٩s" تێدایە کو بھایێ وێ دێ ۹٥ دۆلار بن.
ڕووپەلا برایت ساید بەحسا کۆمەکا نیشانەیان کریە کو ئاماژەنە بۆ بلەز پیربوونا لەشی.
پشتی هەڤرکیەکا دژوار دگەل نەخۆشیێ دا هونەرمەند و سترانبێژێ بەرنیاسێ کورد سەعید گاباری سەرێ سپێدەهیا ئەڤرۆ دووشەمبیێ ل نەخۆشخانەیەکا باژاڕێ هەولێرێ وەغەرا داویێ کر.
زۆر دەمان بێ کو توو کەفتبی یان ب تشتەکێ کەفتبی ، پنیێن شین لسەر پێستی دروست دبن ، دبیت سەدەما وێ بۆ چەندین ئاریشێن ساخلەمیێ ڤەگەریت.
ڕووپەلا بی بی سی هەلبژارتیەک ژ جوانترین وێنەیێن حەفتیا دەربازبوویی بەلاڤکرن کو تێدا، کارڤەدانا خەلکی بۆ بەلاڤبوونا کۆرۆنایێ نیشان ددەت.
نۆژدارێ ئەڵمانی تورستین دێل، پسپۆرێ بیاڤێ دلی ڕاگەهاند، چەند بنەمایێن سادە هەنە بۆ پاشترکرنا بارێ ساخلەمیا دلی، باشترین ژ وان ژی جگارە هێلانە.
هندەک کەس دخوازن بچینە هۆلێن لەشجوانیێ و وەرزشێ بکەن، لێ هەست ب تەمبەلیێ دکەن و دەما وەرزشکرنێ پاشدئێخن، ژ بەر وێ یەکێ ژی هەژمارەک رێنمایی هەنە کو هون بکارن، د وەرزشکرنێ دا بەردەوام بن.
چەرەزات کو ژ چەندین جۆران پێکهاتیە و ژ هەموویان ساخلەمتر ژی گازۆ و بادەم و بوندق و فستەقە، کو مفایێن زۆر ب لەشی دگەهینن، دکاری پشتی نان خوارنێ بخۆی.
ل پارێزگەهەکا عێراقێ ژنەما ٣٥ سالی ب یەک زکی چار زارۆک بوون، کو سێ کوڕن و یەک ژی کەچە و ساخلەمیا وان ژی باشە.
سپیناغ یەکە ژ وان کەسکاتیێن کو زەنگینە ب چەندین ماددێن خۆراکی وەک ئاسنی تێدایە، کو مفایەکێ زۆر ب ساخلەمیێ دگەهینیت و لەشی بهێزتر و چالاک دکەت و پیستی نوی دکەتەڤە.
زور کەس پشتى رۆژی شکاندنێ و خوارنا فتارێ کریارا هەرسکرنێ تێکدچیت و توشی ئێشان مەعیدێ دبن، ژبەر بلەز خوارن یان ڤەخوارنێن گازی و جگارەکێشانێ درۆست دبیت.
یا فەر و پێدڤیە بزانین دێ چاوا دەم و چاوانیا نڤستنێ ب ئاوایەکێ ب پلان و ڕێکوپێک ل دەف خۆ پەیدا کەین، ژبەر کۆ نڤستنا نەڕێک زوور مەترسیێن دیارکرى هەنە و نڤستنەکا ب ڕێکوپێک هێزا لەشى د کارو بارێن ڕۆژانەد
هەر چەندە وەرزشکرن د مەها ڕەمەزانێ دا دگەل مەهێن دى یا جوودایە، لێ ئەنجامدان ب ئاوایەکێ ساخلەم خوینێ چالاک دکەت و ماسولکان بهێز دئێخیت.
کێمخۆینی یان ژی کێمبوونا ئاسن یەکە ژ ئاریشێن بەربەلاڤ یێن لەشی و زێدە ئاریشێن دی یێن ساخلەمیێ دووڤدا دھێن.
د دەما ڕۆژیگرتنێ دا لەش بڕەکا زێدەیا شلەیێ ژ دەست ددەت، هەر ژبەر ڤێ یەکێ پشتی شکاندنا ڕۆژیێ پێدڤیە شلەیەکا ساخلەم ڤەخۆی کو مفای بگەهینیتە لەشی.
درەنگ نڤستن و کێمخەوی کۆمەکا زەرەران بۆ ساخلەمیێ پەیدا دکەن و ئەگەر هەیە باندۆریا دۆمدرێژ لسەر لەشی دروست بکەت.
ژبەر بەلاڤبوونا کۆڕۆنایێ و قەدەغەیا هاتن و چوونێ، بەشەکا زێدە یا بازرگان و هونەرمەندان ب ڕێیا ئینتەرنێتێ بەردەوامیێ ب کارێن خۆ ددەن، هەیا کو هەڤکاریا وان بکەت، فەیسبووکێ بڕیاردایە بژاردەیەکێ بئێخیتە ب
بۆ یەکەم جار ب ئاوایەکێ جودا نڤێژێ تەراویحێ د ناڤ مەککەهێ دا هاتە کرن، ئەو ژی بۆ پاراستنا خەلکی دوور ژ هەڤدۆ د ناڤبەرا نڤێژکەران دا هاتەکرن.
د دەما ب ڕۆژیبوونێ دا پرانیا خەلکی ڕاستی ئاریشەیا بێهنا نەخۆشا دەڤی دبن، کو چێدبیت هەم وان بێزاربکەت و ببیتە سەدما شەرمزاریێ ل دەف خەلکی ژی.
خوارنا خێی یەکە ژ بابەتێن ئاریشە لەسەر د بیاڤێ ساخلەمیێ دا، زۆرن ئەو کەسێن کو نزانن ڕۆژانە دێ چەند خێی خۆن، لێ چەند نیشانیەک هەنە کو تە ئاگەهداردکەن کا تە ڕێژەیا ئاسای دەربازکریە یان نە.
ڤەکولینەکێ کو زانایێن پشکا زانستێن خوراکی هاتیە کرن ئاشکراکریە، خوارنا سێ قەسپان د دەمێ شکاندنا رۆژیێ دا بۆ دەما حەفتیەکێ کومەکا باندوریێن باش لسەر ساخلەمیێ هەنە.
د دەما ب ڕۆژی بوونێ بەشەکا زۆرا خەلکی حەزژ ڤەخوارنێن جودا دکەن و ڕەنگە پشتی ڕۆژی شکاندێ ب ڕادەکێ زۆر خوارن و ڤەخوارنێن نەساخلەم ڤەخۆن، ئەڤ یەک ژی زەرەرێ ب ساخلەمیێ دگەهینیت.
نۆژدار شیرەتا وێ یەکێ دکەن زۆ زۆ نیسک بهێتە خوارن ژبەر هەبوونا چەند مادەیان د ناڤ دا کو مفایێن گرنگ دگەهینیتە ساخلەمیا لەشى.
د ڤەکۆلینەکا نوو دا زانایان دەرخستیە ، کافاین د ھەمان دەم دا دکاریت سەرئێشێ کێم بکەت و زێدە ژی بکەت لگۆر شێوازێ ژیان و چەند سەدەمێن دی.
ب گشتی دفنا زەلامان مەزنترە ژ یا ژنان، ڤێ یەکێ ژی بەشەکا زۆرا زەلامان دلگران کرنە، د ڤان سالێن دوایێ ژی دا هەژمارەکا زۆرا خەلکی نەشتەرگەریا دفنا خۆ کرنە و ڕۆژ ب ڕۆژ د زێدەبوونێ دایە.
موز یەکە ژ وان فێقیێن کو مفایەکێ زێدە ب لەشی دگەهینیت، زەنگینە ب ڤیتامین و کانزایێن گرنگ کو هاریکاریا لەشی دکەن.
ڤه‌كولینه‌كا نوودووپاتی ل كارتێكرنێن زێدە خوارنێ لسه‌ر ئاستێ پێشڤه‌چوونا ژیی و ناڤسالچوونێ ڤه.
زێدەباری کو ڕۆژیگرتن دبیتە سەدەمو ماندیبوونێ، لێ چەندین مفا و باندۆرا ئەڕێنی لسەر لەشی دبە، ژبەر کو نەخوارنا خوارنان و ڤەخوارنان ھێزا خانەیان بۆ بەرگەگرتنێ باشتر دکە، رێ ب وەرمینێ( ھەوکرنێ)دگریت.
ھۆرمۆنا ئەسترۆجین یەکە ژ ھۆرمۆنێن سەرەکە د لەشێ ژنان دا کو بەرپرسە ژ گەشە و کۆنترۆلا کۆئەندامێ زاوزێ ژنان و تایبەتمەندیا لەشێ خانمان دکەت.
تەلەفزیۆنێن ناڤخۆیێن چینێ ڤیدیۆیا ژنەکێ بەلاڤکر، کو ژ ئالیێ کامێرایێن چاڤدێریێ یێن باژاڕێ هێشیە هاتیە تۆمارکرن دەرکەفتیە، تڕۆبمێلەک ل ژنەکێ و هەڤالێ وێ ددەت، ژن دکەڤیتە بن تڕۆمبێلێ و د ناڤ تایرەیان دا
د ئینیستاگرامێ دا وێنەیەکێ کەڤنێ زارۆکەکێ لسەر بۆدرەیا زارۆکانە و پێ هاتیەڤە نیاسین، هەژمارەکا زۆرا خەلکی بیرهاتێن خۆ لسەر دەمێ زاڕۆکینیێ نڤیساینە و دگەل وی زارۆکی کو لسەر قۆدیکا بۆدرێ دا دەردکەڤیت.
