لێدان لە قەوارەی هەرێم، پێگەی حکوومەت و بنەما دیموکراسییەکان

232 جار خوێندراوەتەوە

گیژاوی سیاسیی ئەم دوایییەی سلێمانی و ناکۆکییە سیاسی و کەسییەکان، بۆ قەوارەی سیاسی هەرێم ڕەشەبایەکی ترسناکە، بێگومان پەڵەیەکی ڕەش لەسەر ئەزموونی حکومڕانی، پێگەی کوردستان و بنەما دیموکراسییەکان لەچاوی کۆمەلگەی نێودەوڵەتیەوەدا جێدەهێڵێت.

ئەوەی لە سلێمانی پێشهات، تەنیا کێشەیەکی ناوخۆیی حزبێکی دیاریکراو نەبوو، بەڵکوو لێدانێکی زۆر قورس بوو لە شکۆی حکوومەت و قەوارەی هەرێمی کوردستان بە گشتی. کاتێک گرووپێکی حزبی یان هێزێکی ئەمنیی دەرەوەی چوارچێوەی فەرمی، توانای تێکدانی ئاساییش و پەکخستنی ئیدارەی هەیە، ئەمە بەڕوونی دەری دەخات، کە هێز لەدەرەوەی حکوومەت و ناوچەیەک لەدەستی گرووپ، حزب و کەسەکانە نەک هێزێکی ڕێکخراو و نیشتمانی. ئەم دۆخە نیشانەیەکە لەوەی کە هێشتا هەندێ ناوچە و دەستەڵاتی فەرمانڕەوایی لەژێر چنگی حزب و تاکەکەسیدان، نەک دامەزراوە نیشتمانییەکان. ئەمەش پایەکانی متمانەی ناوخۆیی خەڵک، کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بە حکوومەت و حکومڕانی دەهەژێنێت. هەروەها دەشبێتە شکاندنی یاسا و پەکخستنی دەستەڵاتی دادوەری: یەکێک لە خاڵە هەرە مەترسیدارەکانی ئەم قەیرانە، پێشێلکردنی بێ سنووری یاسا، بەکارهێنانی هێزە ئەمنی و چەکدارییەکانە بۆ یەکلاییکردنەوەی ناکۆکییەکان، لە کاتێکدا دەبوو دادگەکان و سیستەمی دادوەریی قسەی کۆتایی بکەن. کاتێک دەستەڵاتی جێبەجێکردن یان حزبێک خۆی لە سەرووی یاساوە دەبینێت، دەستەڵاتی دادوەری خەسێندراو و بێ کاریگەر دەبێت. ئەمەش بە واتای کوشتنی ڕاستەقینەی دیموکراسی و لەناوبردنی بنەماکانی دەوڵەتی یاسا دێت، کە بنچینەی هەر کۆمەڵگەیەکی پێشکەوتوون.

شکستی دیموکراسی و وێنەیەکی ناشیرین بۆ دەرەوە و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی: دوای سێ دەیە لە حکومڕانی خۆماڵی، کە دەبوو ئەزموونێکی سەرکەوتوو و دیموکراسی نیشانی جیهان بدەین، ئەم ڕووداوانە نیشانەی شکستێکی گەورەن لە پڕۆسەی دیموکراسیدا. بەشێکی هەرێم لەبری قووڵکردنەوەی بنەماکانی متمانە و یەکخستنی دامەزراوەکان، لە گێژاوێکی بێ سەرووبەردا دەژیت. ئەمەش کاریگەرییەکی کوشندەی لەسەر پێگەی هەرێمی کوردستان لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتیدا دەبێت. جیهان بە گومانەوە سەیری هەرێم دەکات؛ وێنەی هەرێم وەک قەوارەیەکی سەقامگیر و پابەند بە یاسا، لێڵ دەبێت. کەمبوونەوەی وەبەرهێنان، کەمبوونی پشتیوانی دیپلۆماسی و لەدەستدانی متمانەی جیهانی، تەنیا هەندێکن لە دەرەنجامە نەگریسەکانی ئەم دۆخە. هەرێم، لەبری ئەوەی ببێتە چراخانێکی دیموکراسی، مەترسی ئەوەی لەسەرە، کە ببێتە خاڵێکی ناجێگیر و جێی دڵەڕاوکێ لەسەر نەخشەی سیاسی ناوچەکە.

با قسەی کۆتایی لێرەدا ئەوەبێت، کە لەم ساتە وەرچەرخانەدا، گەلەکەمان لەبەردەم تەحەددای مەترسیدار و لەهەمان کاتدا هەلی گەورە دایە، ئەمەش بەهۆی گۆڕانی جیۆپۆلەتیکی ناوچەکە و ڕەوتی فرەجەمسەریی جیهانی. بۆیە چیتر کات بۆ سەرقاڵکردنی ڕای گشتی و دواخستن نەماوە. پێویستە دەستبەجێ، بە گیانێکی نیشتمانی و دیتگەیەکی نوێ و هاوبەشەوە، ڕووبەڕووی قەیرانەکان ببینەوە. با هەموو سنوورەکان تێپەڕێنین، یەکگرتوو بین و چرای هیوا لە تاریکیدا دابگیرسێنینەوە، بۆ ئەوەی لەم لێوارە مەرگبارە ڕزگارمان بێت و ئەزموون و خەونەکانمان بە شکۆمەندییەوە زیندوو بکەینەوە و متمانەی شکاوی خەڵک و هیوا بۆ گەنجەکانمان بگەڕێنینەوە، ئەمەش بۆ بنیاتنانی داهاتویەکی گەش بۆ نەوەکانمان. لەهەڵەکانی ڕابوردوومان فێر ببین و لەوە تێبگەین، کە قەیرانی سلێمانی تەنیاناکۆکییەکی حزبی نییە، بەڵکوو ژەهرێکە بۆ گیانی دیموکراسی، تێکشکاندنی یاسا، لاوازبوونی شکۆی حکوومەت و داتەپینی پێگەی هەرێمی کوردستان لەسەر ئاستی ناوچەکە و جیهاندا.