یەکەم: گرنگی هەسارۆکەکان کە بە ئەستێرەی بچووک ناسراون

لە مانگی ئەیلولدا زاناکان سەرکەوتوو بوون لە ئەنجامدانی یەکەم تاقیکردنەوەی بەرگری هەسارەکان ئەوەش لەڕێگەی لادانێکی کەمی ئەستێرەیەکی بچووک لە ڕێڕەوەکەی، ئەمەش یەکەم تاقیکردنەوە بوو لە جیهاندا بۆ تەکنەلۆژیای کەمکردنەوەی کاریگەری جوڵەیی، بە بەکارهێنانی تەنێک بۆ لادانی ئەستێرەیەکی بچووک کە هیچ مەترسییەک لەسەر زەوی دروست ناکات و دەستکاریکردنی خولگەی ئەستێرە بچووکە، ئەم تاقیکردنەوە لەوپێناوەدا ئەنجامدرا ئەگەر لەداهاتوودا تەنێک بوو بەهەڕەشە لەسەر هەسارەی زەوی بتوانرێت لەناوببرێت و مەترسییەکەی کەمبکرێتەوە.

دووەم: کۆنترین دەیناسورلە ئەفریقا

لێکۆڵەرانی دەیناسورەکان دۆزینەوەیەکی نائاساییان ئاشکراکرد دوای ئەوەی کۆنترین جۆری دەیناسوریان لە ئەفریقا دۆزییەوە، لەکاتێکدا درێژییەکەی شەش پێ بووە و ٢٣٠ ملیۆن ساڵ لەمەوپێش لە وڵاتی زیمبابۆی ژیاوە. ئەوەشخراوەتەڕوو دەیناسورەکە لەسەر چوارپێ رۆشتووە و ددانی بڕەری هەبووە و مل و کلکی درێژ بووە.

سێیەم: دۆزینەوەی جۆرێک لە ئاژەڵ کە بە "ماموسی سەیفی" ناودەبرێت

ماموسی سەیفی جۆرێکە لە ئاژەڵی قەبارە گەورە و شێوەی لە فیلێکی بچووک و ئاژەڵێکی شیردەردەچێت ئەوەش بە هەبوونی دوو شفرەی درێژی چەماوە و لوتێکی درێژی هاوشێوەی فیل، بەڵام بەڵام لەشی بە کوڵک و موو داپۆشراوە.

زانایان باسیان لەوەشکردووە، ئاژەڵەکە ٣٠ هەزار ساڵ لەمەوپێش ژیاوە. ئاژەڵەکە لەمانگی حوزەیراندا لەشاری یوکۆنی کەنەدا دۆزرایەوە.

چوارەم: چاندنەوەی خانەکانی مێشک کە لە تاقیگەدا گەشە دەکەن و فێری یاری ڤیدیۆیی دەبن

یاری ڤیدیۆیی کلاسیکی پینگ پۆنگ کە لەسەر تێنسی سەر مێز بوو، کاتێک لە ساڵی ١٩٧٢ بڵاوکرایەوە بەناوبانگ بوو. دەرکەوتووە کە خانەکانی مێشکی مرۆڤ کە لە تاقیگەدا گەشەیان کردووە، دەتوانرێت بەشێوەیەکی راست باڵندەیەک بەسەر شاشەیەکدا بجوڵێنن بۆئەوەی تۆپێکی لێبدەن.

پێنجەم: دۆزینەوەی وردە پلاستیک لە خوێن و جەستەی مرۆڤدا

کارەساتی پاشماوەی پلاستیک و کاریگەرییەکانی لەسەر ژینگە لەم دواییانەدا چڕتر بووەتەوە، بە تایبەتی زانایان لێکۆڵینەوەیان لە مایکرۆپلاستیکەکان(پلاستیکە وردەکان) کردووە و پارچە بچووکەکانی پلاستیک کە تیرەکەیان کەمترە لە ٠.٢ ئینج (٥ ملم) و لەو شوێنانەی کە دۆزراونەتەوە تادەگاتە دووری ئەنتارکتیکا.

ئەوەی جێگای نیگەرانییە ئەوەیە، ئەم ماددەیە لە جەستەی مرۆڤ و لە خوێنیدا دۆزراوەتەوە، ئەمەش لەکاتێکدایە توێژەران لە هۆڵەندا نمونەی خوێنیان لە ٢٢ بەخشەری تەندروست و پێگەیشتوو نەناسراو وەرگرتووە و شیکارییان بۆ کردووە بۆ دۆزینەوەی گەردیلەکانی بچووکەکان بە قەبارەی ٠.٠٠٠٠٠٢ ئینج.

هەروەها، ئەمساڵ بۆ یەکەمجار مایکرۆپلاستیک لە سییەکانی مرۆڤدا دۆزرایەوە ئەمەش بەڵگەیە لەسەر ئەوەی ئێمە لە هەواوە ئەو وردە پلاستیکانە دەگاتە جەستەمان.

شەشەم: وێنەی تەلەسکۆبە پێشکەوتووەکە

یەکێکی دیکە لە دۆزینەوە گەورە و گرنگەکانی ساڵی ٢٠٢٢ ناردنەوەی وێنە سەرنجڕاکێشەکانی ئاسمان بوو لەلایەن تەلەسکۆبی پێشکەوتووی جەیمس وێبەوە کە لەلایەن دەزگای ناسای ئەمریکاوە ١٠ ملیار دۆلاری ئەمریکی بۆتەرخان کرابوو.

تەلەسکۆبی جەیمس وێب توانی وێنەیەکی تەواوی بوون بگرێت کە لەماوەی پێشوودا هاوشێوەی نیشاننەدرابوو، ئەمەش دۆزینەوەیەکی گەورەبوو لە بواری زانستی گەردوونناسیدا. تواناکانی جەیمس وێب دەتوانێت لەژێر تیشکی سەروو وەنەوشەییدا کاربکات و کاتی رابردوو ببینێت ئەمەش لەماوەی تەنها ١٠٠ بۆ ٢٠٠ ملیۆن ساڵ لە تەقینەوە گەورەکەدا بەمەش دەتوانێت وێنەی یەکەمین ئەستێرەکان بگرێت کە زیاتر لە ١٣.٥ ملیار ساڵ لەمەوپێش لەگەردووندا درەوشاونەتەوە.

حەوتەم: دۆزینەوەی خانەکانی مرۆڤ

دوای دوو دەیە لەهەوڵدان لەکۆتاییدا توانرا لەساڵی ٢٠٢٢دا سەرجەمی خانەکانی لەشی مرۆڤ بدۆزرێتەوە. لەمانگی نیساندا زانایان و توێژەران زنجیرەیەکی بێ بۆشایییان بڵاوکردەوە کە نزیکەی ٣ ملیار خانە لە DNA ی تاکە کەسێک پێکهاتبوو، توێژەران پێشنیاریان کردووە کە هەندێک خانە کە بۆشایی بوون لە خانەی ئەسڵیدا وا بیردەکرێتەوە کە زۆر گرنگن لە یارمەتیدانی دروستکردنی مێشکێکی گەورەتر لە مرۆڤدا بە بەراورد بە مەیمونەکان.

هەشتەم: یەکەم وێنەی چەماوە (Sagittarius A)

لە مانگی ئایاردا، گەردونناسەکان ئاشکرایان کرد، کە چۆن وێنەیەکی سەرنجڕاکێشیان لە کونێکی رەشی زۆر گەورە لە دڵی گەلەئەستێرەی رێڕەوی کاکێشاندا گرتووە، وێنەکە بە تامەزرۆییەوە چاوەڕوان دەکرا کە بارستەی نزیکەی ٤.٣ ملیۆن هێندەی خۆری ئێمەیە و نزیکەی ٢٧ هەزار ساڵی رووناکی لە زەویەوە دوورە، ئەم دۆزینەوەیەش دوای سێ ساڵ لە دۆزینەوەی کونە رەشەکان هات لەلایەن زانایانەوە.

نۆیەم: لەناوچوونی دەیناسورەکان

لە مانگی نیساندا زانایانی بواری شوێنەوار ناسی یەکەمین پاشماوەی بەبەردبووی دەینەسوریان دۆزییەوە کە لە رۆژی پێداکێشان و کەوتنەخوارەوەی ئەستێرەیەکدا ٦٦ ملیۆن ساڵ لەمەوپێش کوژراوە، زانایان ئاماژەیان بوەشکردووە کە ئەمە یەکەمین دۆزینەوەی دەیناسورەکانە.