پلانی عێراق بۆ وزەی ١٠ ساڵە چییە؟

حامد باهلی بەپرسی پلاندانانی وزە لە وەزارەتی پلادانانی عێراق سەبارەت بە پلانەکانیان بۆ بنیاتنانی وێستگەی ناوەکی ئەوەی خستە روو کە لە ئێستادا عێراق بە تەواوی ئامادەیە بۆ بنیاتنانی وێستگەی وزەی ناوەکی و بۆ ئەو مەبەستەش رێککەوتن لەگەڵ کۆمپانیا چینیەکاندا کراوە و لە مانگی ئەیلولی ئەمساڵەوە دەچێتە بواری جیبەجێکردنەوە.

سەبارەت بە وێستگەکانیش ئاماژەی بەوەکرد، لە کۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیران لە ساڵی ٢٠٢٠ـدا پلانیکی وزە بە ناونیشانی (پلانی عێراق بۆ وزەی ١٠ ساڵی داهاتوو چی دەبێت؟) کاری لەسەر کراوە بەتایبەت بنیاتنانی وێستگە ناوەکییەکان کە هاوکاردەبن لە بەرزکردنەوەی کارەبا و دابینکردنی کارەبای ٢٤ کاتژمێری.

عێراق بۆچی نایەوێت بە هۆی غاز و نەوتەوە کارەبا بەرهەم بهینێت؟

لە بەیاننامەی پلاندانانی وزە تیشکدەرەکانی عێراقدا هاتووە کە ئامانجی دامەزراندنی وێستگەی ناوەکی "کەمکردنەوەی پشتبەستن بە سەرچاوەی وزەی کارەبای ئێستا کە غاز و نەوتە".

هۆکارەکەشی دەگەڕیتەوە بۆ ئەو ئامانجەی کە حەیان عەبدولغانی وەزیری نەوتی عێراق لە کۆڕبەندی وزەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست رایگەیاند، عێراق کاردەکات بۆ بەرزکردنەوەی ئاستی بەرهەمهێنانی نەوت بە ئامانجی کەمکردنەوەی هاوردەکردنی لە دەرەوە بۆ ئەومەبەستەش بەکارهێنانی غاز و نەوت لە بەرهەمهێنانی کارەبادا کەمدەکرێتەوە و بەڵکو بەکاردەهێندرێتەوە بۆ بنیاتنانی کۆگا و یەدەگی نەوتی جیهانی.

کێبڕکێی روسیا و چین بۆ بنیاتنانی وێستگە ناوەکییەکانی عێراق

رۆژنامەی تایمزی بەریتانی لە راپۆرتێکی وزەدا ئاماژەی بەوە کردبوو، "عێراق لەبەردەم ململانێی چین و روسیادایە بۆ بنیاتنانی وێستگەکان، بەڵام پێدەچوو کە روسیا ئەو ململانییە بباتەوە بەوەی بە پارەیەکی کەمتر ئامادەیە بۆ عێراقی دروستبکات، بەڵام عێراق هەوڵدەدات سوود لە ئەزموونی چین وەربگرێت لە شیتەڵکردنی وزەدا بۆیە بە ئەگەرێکی زۆرەوە عێراق چینی هەڵبژارد".

عێراق بە پشتبەستن بە یاسای ژمارە ٤٣ـی وزەی ساڵی ٢٠١٦ بەنیازە هەشت وێستگەی ناوەکی دروست بکات کە تێچووەکەی ٤٠ ملیار و٢٨٧ ملیۆن دۆلار دەبێت، ئەوەش بەمەبەستی تێپەڕاندنی کێشەی پچڕانی و کورتهێنانی کارەبا بەتایبەت لە هاویندا کە ئاستی بەکارهێنان لەلایەن هاوڵاتییانەوە زیاتر دەبێت.

وێتگەکانی وزەی ناوەکی کەی تەواو دەبێت؟

کەمال حسێن لەتیف سەرۆکی دەستەی رێکخستنی سامانە تیشکدەرەکانی عێراق لە لێدوانێکدا بۆ ئاژانسی بلومبێرگی ئەمریکی رایگەیاندبوو، خواستی بەدەستهینانی وزە تا ساڵی ٢٠٣٠ بە رێژەی ٥٠٪ بەرزدەبێتەوە هەر بۆیە بەبێ وزە و وێستگە ناوەکییەکان عێراق لەبەردەم کێشەیەکی گەورەی دەستخستنی وەزەدا دەبێت، بۆیە هەوڵدەدرێت تا کۆتایی چارەکی سێیەمی ساڵی ٢٠٢٧ تەواو بکرێت.

ئاماژەی بەوەش کرد، وێستگەکان لە یەکەم قۆناغدا دەتوانن زیاتر لە ١١ هەزار مێگاوات کارەبا بۆ ناوخۆ دابینبکەن، لەگەڵ ئاستی ناوخۆیی کارەبای ٢٤ کاتژمێری دابیندەکرێت بەتەواوی بەبێ هیچ پچرانێک.

هاوکات تا کاتی تەواوبوونی وێستگە ناوەکییەکان پشت بە غاز دەبەسترێت و بۆ ئەو مەبەستەش وەزارەتی نەوتی عێراق رایگەیاند، لەڕێگەی جیبەجێکردنی ئەو گرێبەستانەی لەگەڵ چەند کۆمپانیایەک واژۆیان کردووە بۆ وەبەرهێنانی غاز کار دەکەن بۆ زیادکردنی توانای وێستگەکانی کارەبا بە زۆرترین بڕی غازی بەرهەمهێندراو.

گرنگترین گرێبەست لەلایەن وەزارەتی نەوتی عێراقەوە لەگەڵ کۆمپانیای تۆتاڵ فەڕەنسی ئەنجامدراوە بۆ وەبەرهێنانی ٦٠٠ ملیۆن پێ سێجا غاز لە رۆژێکدا لە پێنج کێڵگەی پارێزگای بەسڕە، هاوکات لە کێڵگەی غازی حەلیفا رۆژانە ٣٠٠ ملیۆن پێ سێجا غاز بەرهەمدەهێنرێت و وەبەرهێنانی غاز لە کێڵگەی زیقاڕ گەشتووەتە ٢٠٠ ملیۆن پێ سێجا لە رۆژێکدا ئەوەش هاوکاردەبێت لەوەی هاوینی ئەمساڵ لە سەرجەم پارێزگاکانی عێراق کارەبای نیشتمانی بۆ ٢١ کاتژمێر بەرزبکرێتەوە و لە هەریەک لە پارێزگاکانی بابل و نەینەوا و کەرکوک کارەبا ببێتە ٢٤ کاتژمێری.