شەوی رابردوو چی لەنێوان ئێران و ئیسرائیلدا روویدا؟
چەندین خواردن و خواردنەوە هەن کە یارمەتیدەرن بۆ نەهێشتنی ژەهرەکان لە جەستەدا.
رادیۆی فەرمی سوپای ئیسرائیل رایگەیاند، چەند بنکەیەکی سەربازییان لە ئەسفەهانی ئێران کردووەتە ئامانج . کەناڵی فەرمی ئێرانیش رایگەیاند، هیچکام لە هێرشەکان بنکە ئەتۆمییەکانیان نەکردووەتە ئامانج.
بە گوێرەی بازاڕی پێنوێنی جیهانیی نەوت، لە ئێستادا یەک بەرمیل نەوتی برێنت بە ٨٨ دۆلار و ٥٩ سەنت مامەڵەی پێوە دەکرێت، بەمەش بەراورد بە دوێنێ پێنجشەممە، نرخەکەی نزیکەی یەک دۆلار بەرزبووەتەوە.
کاردانەوە و فشارە نێودەوڵەتییەکان بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی هەرێمی کوردستان چڕتر بووەتەوە و کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراقیش وادەی بانگەشەی بۆ لایەنە سیاسییەکان دیاری کرد.
پارێزگاری بانکی ناوەندیی عێراق رایگەیاند، بە مەبەستی چاکسازی و پێداچوونەوە بە سزای سەر بانکە سزادراوەکاندا لیژنەیەکی هاوبەشیان لەگەڵ وەزارەتی گەنجینەی ئەمریکا پێکهێناوە. دەشڵێت، " گۆڕانکاری لە سیستەمی دارایی عێراقدا دەکەین و بە تەواوی دەیکەینە سیستەمی بانکی و ئەلیکترۆنی کە دەبێتە پاڵپشتی ئابووری و ژێرخانی بانکەکانی عێراق".
کێشەی مووچەی مووچەخۆرانی هەرێم بەرەو چارەسەر دەڕوات، حکومەتی کاربەڕێکەریش ٥٩ مووچەی مووچەخۆرانی لایە کە لە ١٠ ساڵی رابردوودا پێیان نەدراوە یان بە پاشەکەوت و لێبڕین دراوە، لە کاتێکدا چوار ترلیۆن و ٦٥٥ ملیار دیناری داهاتی شەش مانگی رابردووی لەبەردەستە کە لە ناوخۆ و نەوتی قاچاخ و هاوکاری هاوپەیمانان دەستی کەوتووە.
بەڕێوەبەری گشتیی کۆمپانیای بەڕێوەبردنی گواستنەوەی تایبەت لە عێراق رایگەیاند، لە ١ـی تەممووزەوە پڕۆژەی تەکسی نیشتیمانی لە بەغدا و سەرجەم پارێزگاکانی عێراق دەست پێ دەکات و هەرێمی کوردستانیش دەگرێتەوە.
باڵوێزخانەی بەریتانیا و شاسوار عەبدولواحید سەرۆکی جوڵانەوەی نەوەی نوێ جەختیان لە گرنگی ئەنجامدانی هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی هەرێمی کوردستان لە وادەی دیاریکراوی خۆیدا کردەوە.
ئەندامێکی بەشداربووی کۆبوونەوەکەی بانکی ناوەندیی عێراق و جەی پی مۆرگان بە دیجیتاڵ میدیای ئێن ئاڕ تی راگەیاند، لەگەڵ وەزارەتی گەنجینەی ئەمریکا لەسەر هەڵگرتنی سزای سەر پێنج بانکی عێراق گەیشتوونەتە رێککەوتن و دەتوانن لەمەودوا مامەڵەی حەواڵەی دەرەکی بۆ بازرگانانی ناوخۆیی و دەرەکی ئەنجام بدەن. دەشڵێت،" ئەو پێنج بانکە پێشتر بە رێژەیەکی دیاریکراو لەلایەن وەزارەتی گەنجینەی ئەمریکاوە سزا درابوون نەوەک بەتەواوی".
لەگەڵ خۆرگیرانی تەواوەتیدا، دیاردەیەکی تری گەردوونی روودەدات کە هەموو مرۆڤێک دەتوانێت یەک جار لە ژیاندا بیبینێت، ئەویش تەقینەوەی نۆڤایە.
چاوگێک لە وەزارەتی دارایی حکومەتی کاربەڕێکەر بە ئێن ئاڕ تی راگەیاند، ئامادەکردنی لیستی مووچەی مانگی پێنج بە پلە بەرزکردنەوەوە بەردەوامە بە جۆرێک چەند وەزارەتێک لیستەکەیان تەواو کردووە. دەشڵێت، " پلەبەرزکردنەوەی فەرمانبەران پارەی مووچە زیاد دەکات".
وەزارەتی دارایی عێراق بە ئێن ئاڕ تی راگەیاند، سەرەتاى هەفتەى داهاتوو دەست بە دابەشکردنى مووچەى مانگى چوار دەکەن و چاوەڕوانى لیستى مووچەى هەرێمیش دەکەن تا یەکشەممەی داهاتوو بگاتە دەستیان. دەشڵێت، " بە گەیشتنی لیستی مووچەی مانگی چوار راستەوخۆ پارە بۆ هەرێم دەنێرین".
بەرپرسێکی بانکی ناوەندی بە دیجیتاڵ میدیایی ئێن ئاڕ تی راگەیاند، رێککەوتنەکانیان لەگەڵ جەی پی مۆرگان نرخی دۆلار سەقامگیر بەرەو سەقامگیری زیاتر دەبات ولە رۆژانی داهاتوشدا رێکارەکان بە تەواوی دەچنە بواری جێبەجێکردنەوە. دەشڵێت، "بانکە سزادراوەکان تا ئێستا لە بازنەی گفتوگۆدان بەهۆی دروستنەبوونی ئەنجوومەنی چاکسازیی بانکییەوە لەم هەفتەیەدا".
وەزیری کارەبای عێراق رایگەیاند، بەمەبەستی بەرزکردنەوەی ئاستی بەرهەمهێنانی کارەبا گرێبەستێکی نوێ بۆ بنیاتنانی ١٨ وێستگەی نوێی وزە لەگەڵ کۆمپانیای "جەی ئی" وزەی ئەمریکی واژۆکرا. دەشڵێت، " وێستگەکان لە توانایاندا هەیە سێ هەزار مێگاوات کارەبا بەرهەمبهێنن".
وەزیری نەوتی عێراق رایگەیاندووە، بەم زووانە هەناردەی نەوتی هەرێم دەستپێدەکاتەوە. دەشڵێت، "پڕۆسەی بەرهەمهێنان و هەناردەکردنی نەوت لەو کێڵگانەی دەکەونە هەرێمی کوردستان کارا دەکەینەوە".
سەرۆکی دادگای فیدڕاڵی رایگەیاند، بەپێی دەستووری عێراق دەبێت مووچەی سەرجەم مووچەخۆران بەنیشتیمانی بکرێت و مووچەخۆرانی هەرێمیش دەگرێتەوە.
هەستکردن بە تەنیایی ئەگەری تووشبوون بە نەخۆشی، خەمۆکی، کێشەی تەندروستی درێژخایەن و تەنانەت مردنی پێشوەختەی مرۆڤ زیاد دەکات.
بەشێک لە شۆفێرانی بارهەڵگر گردبوونەوە و باسیان لەوەکرد، لە بازگەکان پارتی و یەکێتی ڕێگەنادەن لەنێوان هەولێر و سلێمانی هاتوچۆ بکەن یانیش بە ناوی سۆنەرەوە پارەیان لێ وەردەگرن.
بانکی ناوەندی بۆ ئەمڕۆ، ٢٦٩ ملیۆن و ٦٢ هەزار و ٧٠١ دۆلاری خستە بازاڕەوە و لە بازاڕی دراوەکانی هەرێم، لە ئێستادا ١٠٠ دۆلار بە ١٤٧ هەزار و ٧٥٠ دینار مامەڵەی پێوە دەکرێت.
بەڕێوەبەری بەنداوی دەربەندیخان بە دیجیتاڵ میدیای ئێن ئاڕ تی راگەیاند، ٨٤ سانتیمی ماوە تاوەکو بەنداوەکە سەرڕێژ ببێت. دەشڵێت، " ئەگەر ڕێژەی هاتنی ئاو وەک خۆی بێت، ئەوا لەماوەی چەند رۆژی داهاتودا بەنداوی دەربەندیخان سەرڕێژ دەبێت".
بەشێک لە خاوەن کێڵگە پەلەوەرییەکانی عێراق و هەرێم، دژی هاوردەکردنی هێلکەی قاچاغ لە مەرزەکانەوە گردبوونەوە. دەشڵێن، "بەهۆی هاوردەکردنی هێلکەی قاچاغەوە زیانێکی زۆرمان بەر کەوتووە".
نرخی زێڕ لە بازاڕەکانی هەرێم بەراورد چەند رۆژی رابردوو دابەزینی بەخۆیەوە بینیوە و نرخی هەر مسقاڵێک حەوت بۆ هەشت هەزار دینار دابەزیوە.
ئەندامێکی لیژنەی کشتوکاڵ و ئاو لە پەرلەمانی عێراق رایگەیاند، پلانیان هەیە لە سەردانەکەی سەرۆکی تورکیا بۆ عێراق رێککەوتنی ئاو لەنێوان ئەو دوو وڵاتەدا بکرێت.
نوسینگەی راگەیاندنی محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عێراق راگەیەنراوێکی بڵاو کردەوە و تێیدا هاتووە، بە سەرپەرشتی راستەوخۆی سودانی، شاندی عێراق ١٩ گرێبەستی لەگەڵ کۆمپانیا ئەمریکییەکان لە بوارەکانی دارایی و ئابووری و وزە و تەندروستیدا واژۆ کردووە.
لەسەر پرسی هەڵبژاردن و دۆخی سیاسی عێراق، لە ماوەی ٢٤ کاتژمێردا سێ شاندی باڵای وڵاتانی روسیا و بەریتانیا و ئەڵمانیا سەردانی شاسوار عەبدولواحید سەرۆکی جوڵانەوەی نەوەی نوێیان کرد.
رۆژی دووشەممەی هەفتەی داهاتوو، ٢٢/٤/٢٠٢٤، وەرزی نوێی ئێن ئاڕ تی دوو بە چەندین گۆڕانکاری نوێوە دەست پێدەکات.
وتەبێژی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق وادەی دەستپێکردنی بانگەشەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستانی راگەیاند.
کەشناسی هەرێم رایگەیاند، ئەمڕۆ ئاسمان ساماڵ دەبێت و سبەی ساماڵ و پەڵەهەور دەبێت. دەشڵێت، "پلەکانی گەرما بەرز دەبنەوە".
لە بازاڕی دراوەکانی هەرێم، لە ئێستادا ١٠٠ دۆلار بە ١٤٨ هەزار و ١٠٠ دینار مامەڵەی پێوە دەکرێت و بەراورد بە دوێنێ کاتی کردنەوەی بازاڕەکان، نرخەکەی دابەزیوە.
بەهۆی بوونی کێشە لە پاترییەکانیاندا، کۆمپانیای فۆڕد زیاتر لە ٤٥٦ هەزار ئۆتۆمبێلی جۆری بڕۆنکۆ سپۆرت و ماڤریک لە بازاڕەکاندا دەکشێنێتەوە.